Η υπέροχη τρέλα του Ρόμπερτ Σούμαν
μουσική του Σούμαν χρωστά τον ρυθμό της σε αδιάκοπα φτερουγίσματα. Σ’ αυτά οφείλονται τα θυελλώδη ξεκινήματά της, τα σκιρτήματά της, τ’ ανατινάγματα της ζωντάνιας της κι αυτός ο τρόπος της ν’ ανταποκρίνεται σ’ ένα αιώνιο κάλεσμα φυγής με το απελπισμένο πάθος ενός αιχμάλωτου. (...) Η μουσική του Σούμαν είναι ολόκληρη υφασμένη “στο χέρι”. Μια δεύτερη αποκάλυψη στάθηκε γι’ αυτόν η ανθρώπινη φωνή». Τάδε έφη Εμίλ Βιλερμόζ στην κλασική του «Ιστορία της Μουσικής» (μτφρ. Γ. Λεωτσάκος, εκδ. Υποδομή, 1979).
Η ανθρώπινη φωνή, λοιπόν, βρίσκει στους ήχους του Ρόμπερτ Σούμαν (1810-1856) έναν παράδεισο. Ο Βιλερμόζ μνημονεύει ιδιαιτέρως κύκλους τραγουδιών όπως τους «Ερωτες του Ποιητή», πάνω σε ποίηση του Χάινριχ Χάινε, τραγούδια που «ανθίζουν μέσα σε μια και μόνη χρονιά γαμήλιας έκστασης» (μνεία στον ισόβιο έρωτά του με την Κλάρα Βικ).
Ο Διονύσης Καψάλης μεταφράζει 20 από αυτά τα τραγούδια στο υπέρκομψο τομίδιο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αγρα με τον τίτλο «Ο έρωτας του ποιητή». Μετάφραση που πραγματοποιήθηκε «για το ευγενικό “Ελληνικό Σχέδιο” της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών», όπως σημειώνει ο ίδιος ο Δ. Καψάλης (είχε προηγηθεί το «Χειμωνιάτικο ταξίδι» του Μίλερ).
Το γύρισμα αυτών των στίχων στα ελληνικά έχει έναν ακόμα σκο- πό: «Να μετακινηθούν ένα απλό βήμα έξω από τα επίσημα συμφραζόμενά τους και να τραγουδηθούν σαν τραγούδια της γλώσσας μας, αρχικά με τη μουσική του Σούμαν και ύστερα μελοποιημένα εξαρχής από φίλους Ελληνες συνθέτες».
Παράξενη περίπτωση όμως ο Σούμαν. Μετά τον Σούμπερτ, λίγο πριν από τον Μπραμς και πολύ πριν από τον Ούγκο Βολφ, άφησε ένα βαθύ ίχνος στο γερμανικό «λιντ», ενώ τα έργα για πιάνο, οι συμφωνίες και η μουσική δωματίου του τον έχουν καταστήσει κλασικό μέσα στους κλασικούς.
Στο τέλος όμως τον κατάπιε η τρέλα: μεταξύ των άλλων, ισχυριζόταν πως κατέγραφε μηνύματα απ’ το υπερπέραν υπαγορευμένα από τον Σούμπερτ και τον Μέντελσον, υπέφερε από ακουστικές παραισθήσεις (τον καταδίωξε το άγχος της νότας λα), τον φόβιζε η πόλη του Ντίσελντορφ επειδή εκεί βρισκόταν ένα φημισμένο άσυλο φρενοβλαβών, κι ωστόσο ζήτησε ο ίδιος να τον κλείσουν σε άσυλο συνειδητοποιώντας ότι έχανε τα λογικά του κι έπειτα έπεσε στον Ρήνο. Διεσώθη από βαρκάρηδες μα το μυαλό του είχε ήδη πνιγεί. Πέθανε δύο χρόνια μετά μέσα σε μαρασμό, στα 46 του.
Και πάλι ο Βιλερμόζ: «Καθώς η τέχνη ήταν για τους ρομαντικούς μια καθημερινή δημόσια εξομολόγηση, στο έργο του Σούμαν συναντούμε αδιάκοπα τους μυστικούς κραδασμούς της ζωής του».