Πίσω από τις όμοιες προσόψεις
Καλώς ήρθες στο κλαμπ, Μάρτιν Σουλτς», είπε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στον πολιτικό του αντίπαλο, μετά την παραδοχή του υποψήφιου καγκελάριου του SPD ότι η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και η οικονομική της ανάπτυξη θα εξαρτηθούν από το αν θα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις. Κλιμάκωση της έντασης στη γερμανική πολιτική σκηνή, αλλά και εκμηδενισμός των πιθανοτήτων ο Μάρτιν Σουλτς να μην υιοθετούσε (όπως ήλπιζε η κυβέρνηση) τη λογική του Βερολίνου για απαρέγκλιτη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων από την Αθήνα. Το «καλώς ήρθες στο κλαμπ» προδίδει όχι μόνο τη χαιρέκακη ικανοποίηση για την αλλαγή πορείας και την πτώση του αντιπάλου στο ταψί της πλειοψηφίας, την επισήμανση ότι τώρα είσαι ένας από μας, αλλά και μια σημαντική ομοιότητα στις θέσεις διαφορετικών κομμάτων. Ανεξάρτητα από την υπόθεση της Ελλάδας και τις πασιφανείς υποχρεώσεις της, παντού τα κόμματα εξουσίας αποβάλλουν σταδιακά το ιδεολογικό DNA τους· πολιτικός μιμητισμός, σύγχυση, λαϊκισμός, προσωπολατρία.
Γιατί τα κόμματα δεν διαφοροποιούνται; Η δημοκρατία απαιτεί διακριτές θέσεις. Γιατί φουσκώνει ο απροσδιόριστος πολιτικός χυλός όπου πνίγεται η πολιτική κρίση; Πρόκειται για ένα είδος άμυνας απέναντι στον πανικό που προκαλούν τα πολλά ανοικτά μέτωπα; Είναι ο ίλιγγος των πολλαπλών έξωθεν και έσωθεν αβύσσων που σπρώχνει τους πολιτικούς να βρίσκουν καβούκι στην ομοιογένεια;
Πάντως δεν συνδέεται με τις συζητήσεις για ομοιογενείς κοινότητες ως απάντηση στην πολυεπίπεδη κρίση. Για κοινότητες ατόμων ομοιογενών από πολιτισμική, εθνική, θρησκευτική, ηθική άποψη, σύμφωνα με (ακραίες) θεωρίες που θέλουν η δημοκρατία να λειτουργεί όταν οι πολιτικές επιδιώξεις βασίζονται σε κοινές εθνικές και πολιτισμικές ρίζες. Ούτε, αντίθετα, για κοινότητες που βασίζονται μόνο σε κοινές αρχές.
Αφορά μάλλον την απώλεια της έννοιας της πολιτικής αρετής, δηλαδή του πάθους που ωθεί τους πολίτες να ενεργοποιούνται για το κοινό καλό, να αντιστέκονται στις επιθέσεις των εχθρών της δημοκρατικής πολιτείας, να καταπολεμούν τη διαφθορά, να κινητοποιούνται ακόμα και όταν παραβιάζονται τα δικαιώματα ενός μόνον πολίτη.
Αν δεχθούμε ότι η ιδεολογία είναι μια αναπαράσταση του κόσμου στο ανθρώπινο μυαλό, για τα χαρακτηριστικά της ευθύνεται όχι μόνο η ατομική κοινωνική εμπειρία, αλλά και οι πολιτικές ηγεσίες με τις ιδιοτελείς περιγραφές τους. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται αυτό ακριβώς που βιώνουν, όμως πόσο διαφανές είναι αυτό που βιώνουν; Οι ιδέες δεν έρχονται από μόνες τους. Εκπορεύονται από τις πράξεις. Η κάθε πρακτική παράγει την αντίστοιχη ιδεολογία. Κάθε ιδεολογία τοποθετεί κομμάτια της εμπειρίας στα δικά της καλούπια και θεωρεί ως αυταπόδεικτες αρχές, κοινές για όλους, τις δικές της παραδοχές. Ομως είναι χρήσιμες οι ιδεολογίες, για το αναγκαίο φάσμα των επιλογών, αλλά και ως σωσίβιο στις καταιγίδες που προκαλούν οι απότομες μεταβάσεις.
Τα πολιτικά κόμματα αδυνατούν να αυτορρυθμιστούν. Εκτοξεύουν υποσχέσεις που δεν τηρούν, καταγγέλλουν, ξορκίζουν, χωρίς να δρουν. Υποκρίνονται, θεωρητικολογούν, αποφεύγουν την παρέμβαση στη ροή των μεγάλων συμβάντων, τοποθετούνται έξω από τις καυτές ερωτηματοθεσίες, σταματούν όταν φτάνουν σε ένα ορισμένο σημείο του ουσιώδους. Ομως η γενική θέαση χωνεύει τα πράγματα μέσα στο αξεδιάλυτο. Τον ομοιογενή πολτό όπου καταβυθίζεται η κάθε θετική πράξη.
Φουσκώνει ο απροσδιόριστος πολιτικός χυλός όπου πνίγεται η πολιτική κρίση.