Ψυχρή υποδοχή της νίκης Ερντογάν
Από τους Ευρωπαίους
Με έντονο σκεπτικισμό παρακολουθούν οι Ευρωπαίοι την αλλαγή σελίδας στην Τουρκία ύστερα από την ασθενή και αμφισβητούμενη επικράτηση του «Ναι» στο τουρκικό δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ έκανε λόγο για «βαθιά διαίρεση» της τουρκικής κοινωνίας και υπογράμμισε τις ευθύνες του Ταγίπ Ερντογάν. Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη επαναφορά της θανατικής ποινής στην Τουρκία θα ερμηνευόταν από τις Βρυξέλλες ως παραβίαση «της πιο κόκκινης από τις κόκκινες γραμμές», ακυρώνοντας την ενταξιακή προοπτική της. Σε διαφορετικό μήκος κύματος, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τηλεφώνησε στον Ταγίπ Ερντογάν και τον συνεχάρη για τη νίκη του. Στην Τουρκία, η αντιπολίτευση ζήτησε την ακύρωση των αποτελεσμάτων, μιλώντας για νοθεία, ενώ έντονα επικριτική ήταν και η έκθεση των διεθνών παρατηρητών.
Σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι υποδέχτηκαν με παγερή επιφυλακτικότητα την έκβαση του δημοψηφίσματος στην Τουρκία, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συνεχάρη τηλεφωνικά τον Ταγίπ Ερντογάν για την (αμφισβητούμενη) επιτυχία του και τον ευχαρίστησε για τη στάση του στο Συριακό. Η στήριξη του Λευκού Οίκου προσφέρει πολιτικό οξυγόνο στον Τούρκο πρόεδρο, ύστερα από μια «εξοντωτική», όπως τη χαρακτηρίζουν πολιτικοί αναλυτές της χώρας του, εκλογική νίκη.
Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), που εκπροσωπεί την αξιωματική αντιπολίτευση, ζήτησε χθες επισήμως από την κεντρική εφορευτική επιτροπή (YSK) να κηρύξει άκυρη την αναμέτρηση της Κυριακής και να προκηρύξει εκ νέου δημοψήφισμα, κάνοντας λόγο για νοθεία. Η κυριότερη ένσταση του CHP αφορά την αμφιλεγόμενη απόφαση της YSK να νομιμοποιήσει, ενώ η ψηφοφορία έβαινε προς το τέλος της, τα ασφράγιστα ψηφοδέλτια που υπολογίζονται σε 2,5 εκατομμύρια, ενώ το αποτέλεσμα κρίθηκε για λιγότερο από 1,4 εκατομμύριο ψήφους.
Την απόφαση της YSK έκρινε αντικανονική η Ενωση Δικηγορικών Συλλόγων Τουρκίας, η ηγεσία της οποίας ελέγχεται από τους κεμαλικούς. Από την πλευρά τους, οι διεθνείς παρατηρητές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) σημειώνουν, στην έκθεσή τους, ότι, αν και δεν έπεσαν στην αντίληψή τους συγκεκριμένα περιστατικά νοθείας, «συνολικά, το δημοψήφισμα δεν ανταποκρινόταν στα νομικά πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης». Οι Ευρωπαίοι παρατηρητές επέμειναν στις άνισες συνθήκες της προεκλογικής εκστρατείας, ενώ χαρακτήρισαν προβληματική την επίμαχη απόφαση της YSK.
Το ενδεχόμενο συνολικής επανακαταμέτρησης των ψηφοδελ- τίων ή, πολύ περισσότερο, ακύρωσης του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος θεωρείται άκρως απίθανο. Επιστρέφοντας στους συνήθεις πολεμικούς τόνους του, ο Ταγίπ Ερντογάν καυτηρίασε συλλήβδην τους παρατηρητές του ΟΑΣΕ και την τουρκική αντιπολίτευση, υποστηρίζοντας ότι «η Δύση με τη νοοτροπία των Σταυροφόρων και οι υπηρέτες της στο εσωτερικό μας επιτίθενται». Οι τουρκικές αρχές υποστηρίζουν πως η επίμαχη απόφαση της YSK δεν ήταν πρωτοφανής, αφού κάτι ανάλογο είχε συμβεί και σε προηγούμενες αναμετρήσεις, ότι επιβλήθηκε από καθαρά τεχνικούς λόγους (ελλείψεις σφραγισμένων ψηφοδελτίων σε αρκετές περιοχές) και ότι δεν επηρέασε το αποτέλεσμα.
Σε κάθε περίπτωση, το πακέτο των 18 συνταγματικών αλλαγών που σηματοδοτεί το πέρασμα στο προεδρικό σύστημα θα τεθεί σε εφαρμογή μετά τις επόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, οι οποίες, πλην απροόπτου, θα διεξαχθούν ταυτόχρονα, τον Νοέμβριο του 2019. Ωστόσο δύο αλλαγές θα έχουν άμεση ισχύ, μετά την επίσημη ανακοίνωση των τελεσίδικων αποτελεσμάτων, η οποία αναμένεται εντός του προσεχούς δεκαημέρου. Με την πρώτη από αυτές, ο Ταγίπ Ερντογάν θα μπορέσει να αναλάβει εκ νέου την ηγεσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), λειτουργώντας ταυτόχρονα ως ηγέτης της χώρας και της παράταξής του. Με τη δεύτερη, ο Τούρκος πρόεδρος θα θέσει υπό την εποπτεία του τα ανώτατα δικαστικά όργανα, τα οποία αποφασίζουν για τις προαγωγές ή απομακρύνσεις δικαστών και εισαγγελέων.
Το 51,4% του «Ναι» είναι πολύ κοντά στο 51,8% με το οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν εξελέγη πρόεδρος το 2014, αλλά πολύ μακριά από το το 61,4% που είχαν κερδίσει αθροιστικά στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές το ΑΚΡ και το εθνικιστικό ΜΗΡ – τα δύο κόμματα που υποστήριζαν τη συνταγματική αλλαγή. Σύμφωνα με την εφημερίδα Hurriyet, μόνο το 3% από το 11,9% που είχε κερδίσει στις εκλογές το ΜΗΡ ακολούθησε τη γραμμή της ηγεσίας του. Σε αντιστάθμισμα, ο Ερντογάν κέρδισε γύρω στο 1,5% από ψηφοφόρους του φιλοκουρδικού HDP στις νοτιοανατολικές περιοχές της χώρας, ενώ κατάφερε τελικά να συσπειρώσει τη μεγάλη πλειονότητα των ψηφοφόρων του ΑΚΡ. Συντριπτική ήταν η επικράτηση του «Ναι» στη Γερμανία (63%) και στην Ολλανδία (71%), γεγονός που καταδεικνύει ότι ο φραστικός πόλεμος μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών και του Ερντογάν ευνόησε τον Τούρκο πρόεδρο.
Εντονα πολωμένη χώρα
Γεγονός παραμένει ότι το δημοψήφισμα ανέδειξε μια έντονα πολωμένη Τουρκία, όπου οι πολιτικές διαχωριστικές γραμμές διαπλέκονται με τις κοινωνικές. Η συντηρητική «βαθιά Τουρκία» της ενδοχώρας και των αγροτικών περιοχών, όπως και το μεγαλύτερο μέρος των εργατικών στρωμάτων ακολούθησε τον Ερντογάν, ενώ τα πιο μορφωμένα αστικά και μεσαία στρώματα στράφηκαν μαζικά προς το «Οχι». Ιδιαίτερα επώδυνη για τον Ερντογάν ήταν η έστω και οριακή ήττα του «Ναι» στη γενέτειρά του Κωνσταντινούπολη και στην Αγκυρα, όπως και στο σύνολο των παράκτιων πόλεων της Μικράς Ασίας.
Πάντως, η λίρα σημείωσε άνοδο χθες στις χρηματαγορές, καθώς το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ερμηνεύθηκε από τους επενδυτές ως οιωνός πολιτικής σταθεροποίησης.
Αμεσα, ο Ερντογάν θα μπορέσει να αναλάβει εκ νέου την ηγεσία του ΑΚΡ και θα θέσει υπό την εποπτεία του τα ανώτατα δικαστικά όργανα.