Γιατί δεν είναι όλες οι δουλειές ίδιες;
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να υπόσχεται πως θα φέρει πίσω θέσεις εργασίας στη βιομηχανία γαιάνθρακα. Ωστόσο, οι λόγοι που έχουν οδηγήσει σε πτώση της απασχόλησης σε αυτόν τον τομέα –ο αυτοματισμός, η πτώση της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια, το φθηνό φυσικό αέριο, οι τεχνολογικές εξελίξεις στην αιολική και ηλιακή ενέργεια– εξακολουθούν να υφίστανται. Την περασμένη εβδομάδα το υπουργείο Οικονομικών αρνήθηκε (ορθώς) επίσημα να πει πως η Κίνα χειραγωγεί το νόμισμά της, οπότε θα κάνει κάτι ουσιαστικό η κυβέρνηση Τραμπ ώστε να φέρει πίσω θέσεις εργασίας στα ορυχεία και στη μεταποίηση; Πιθανότατα όχι.
Επιτρέψτε μου, όμως, να ρωτήσω κάτι διαφορετικό: Γιατί επικεντρώνεται ο δημόσιος διάλογος για τη μείωση της απασχόλησης τόσο έντονα στα ορυχεία και στη μεταποίηση, ενώ αγνοούνται, ουσιαστικά, οι μεγάλες απώλειες σε θέσεις εργασίας σε ορισμένους τομείς των υπηρεσιών; Το Σαββατοκύριακο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό των Times ρεπορτάζ για την παρακμή των παραδοσιακών εμπορικών καταστημάτων εξαιτίας του ανταγωνισμού από τα ιντερνετικά. Οι φωτογραφίες, όπου από τη μια πλευρά υπάρχουν τεράστια εμπορικά κέντρα χωρίς καθόλου ενοικιαστές και από την άλλη τεράστιες αποθήκες που περιέχουν το στοκ των ιντερνετικών καταστημάτων ήταν καθηλωτικές. Αναλογιστείτε τι έχει συμβεί με τα εμπορικά πολυκαταστήματα. Τη στιγμή που ο κ. Τραμπ περηφανευόταν πως έσωσε μερικές εκατοντάδες θέσεις εργασίας στη μεταποίηση, η Macy’s ανακοίνωνε πως σκοπεύει να κλείσει 68 καταστήματα και να απολύσει 10.000 εργαζομένους. Η Sears, ένα ακόμη εμβληματικό πολυκατάστημα, έχει εκφράσει «σοβαρή αμφιβολία» κατά πόσον θα καταφέρει να αποφύγει τη χρεοκοπία. Συνολικά, απασχολούνται σήμερα περίπου 30% λιγότεροι εργαζόμενοι σε πολυκαταστήματα συγκριτικά με το 2001. Δηλαδή έχουν χαθεί μισό εκατομμύριο παραδοσιακές θέσεις εργασίας, 18 φορές περισσότερες απ’ όσες χάθηκαν στα ορυχεία την ίδια περίοδο. Στον τομέα της δημοσιογραφίας χάθηκαν την ίδια περίοδο 270.000 θέσεις εργασίας.
Οπότε γιατί δεν αποτελεί η διάσωση θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών βασικό στοιχείο της πολιτικής ρητορείας όσο η υπόσχεση για διάσωση θέσεων εργασίας στα ορυχεία και στη μεταποίηση;
Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι πως το κλείσιμο ορυχείων και εργοστασίων μπορεί ορισμένες φορές να οδηγήσει στον μαρασμό ολόκληρων κοινοτήτων με τρόπο που δεν μπορεί να συμβεί εξαιτίας του κλεισίματος ενός εμπορικού κέντρου. Ενας δεύτερος λόγος, λιγότερο σοβαρός, για τον οποίο αυτοί οι δύο τομείς έχουν κερδίσει σε πολιτική σημασία, σε αντίθεση με τις υπηρεσίες, είναι η ανάγκη να αναδειχθούν «κακοί». Οι δημαγωγοί μπορούν να πουν στους ανθρακωρύχους ότι για την απώλεια θέσεων εργασίας φταίνε οι φιλελεύθεροι και η νομοθεσία τους για την προστασία του περιβάλλοντος. Μπορούν να πουν στους βιομηχανικούς εργάτες ότι οι κακοί ξένοι πήραν τις θέσεις εργασίας τους. Και μπορούν να υποσχεθούν πως θα φέρουν πίσω τις δουλειές μολύνοντας και πάλι την Αμερική, υιοθετώντας σκληρή στάση στο εμπόριο κ.τ.λ. Αντιθέτως, είναι μάλλον δύσκολο να κατηγορήσουν τους φιλελεύθερους ή τους ξένους για την παρακμή της Sears. Τέλος, δύσκολα μπορεί να αποφύγει κανείς το συμπέρασμα πως δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη μεταποίηση και ιδιαίτερα στον τομέα των ορυχείων επειδή είναι πιο πιθανό οι εργαζόμενοι εκεί να είναι άντρες και μάλιστα λευκοί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό συγκριτικά με ολόκληρη την αγορά εργασίας. Ομως, με ρωτάτε, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να σταματήσουμε την πτώση της απασχόλησης στις υπηρεσίες; Οχι πολλά, αλλά το ίδιο ισχύει για τη μεταποίηση και τα ορυχεία. Μπορούμε, ωστόσο, να περιορίσουμε την επίδρασή τους στους ανθρώπους. Μπορούμε να εγγυηθούμε νοσοκομειακή περίθαλψη και επαρκείς συντάξεις για όλους. Μπορούμε να δώσουμε βοήθεια στους απολυμένους και μπορούμε να πάρουμε μέτρα ώστε να διατηρήσουμε τη δυναμική συνολικά της οικονομίας επενδύοντας σε έργα υποδομής και στην Παιδεία, μην κόβοντας φόρους για τους πλούσιους, ελπίζοντας πως τα κέρδη θα μεταφερθούν από την κορυφή της πυραμίδας προς τη βάση.
Εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας χάνονται στις υπηρεσίες. Ωστόσο, ο Τραμπ επιμένει να υπερασπίζεται μόνο τη βαριά βιομηχανία για πολιτικούς λόγους.