Ενα δυσεπίλυτο αίνιγμα

Παράθεση σειράς σκέψεων ως αντίδοτο στην trumpολογία (χοντρά ψέματα εκφερόμενα χωρίς ντροπή σαν τον Ντόναλντ Τραμπ) του Τσίπρα (ομιλία του της 9ης Απριλίου στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ).

Αν επρόκειτο για προφορική συζήτηση, θα μπορούσε να έχει τη μορφή αινίγματος. Περιγραφή, αυτά και έτσι, τι είναι; Στο γραφτό κείμενο δεν υπάρχει άμεση επαφή μεταξύ του γράφοντος και του αναγνώστη. Θα αναγκαστώ, έτσι, να αποκαλύψω πρόωρα τη λύση, χωρίς την απάντηση των αναγνωστών.

Κατά το ΙΟΒΕ («Η Ελληνική Οικονομία», τεύχος 02/2010), «η τεχνική πλευρά της ελληνικής κρίσεως και οι αιτίες που κλόνισαν την εμπιστοσύνη των αγορών μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: α) Μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και χρέος ως αποτέλεσμα ταχείας αύξησης δαπανών και του μεγέθους του δημόσιου τομέα. β)... υπερβολική εξάρτηση από τον διεθνή δανεισμό. γ) Χαμηλή ανταγωνιστικότητα... δ) Απώλεια αξιοπιστίας … Kαι ε) Περιορισμένη διάθεση του πολιτικού συστήματος για μεταρρυθμίσεις…».

Και τώρα το αίνιγμα: «Θα παραμείνουμε εγκλωβισμένοι για πάντα στη βαθιά κρίση που σοβεί στον τόπο. [… ] Οι δανειακές ανάγκες μας φέτος υπερβαίνουν το 21% του ΑΕΠ. […] Η δημόσια διοίκηση σήμερα είναι ο μεγάλος ασθενής και ταυτόχρονα η απαραίτητη προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό της χώρας. [... ] …η ελληνική οικονομία περνάει τη χειρότερη κρίση στη μεταπολεμική μας ιστορία. […] …παραμένει κυρίαρχο το πρόβλημα της διόγκωσης του ελλείμματος του δημόσιου τομέα. […] Η χώρα να βουλιάζει στα τρομακτικά κρατικά ελλείμματα, καταχρεωμένη στο εξωτερικό, με το κύρος καταρρακωμένο διεθνώς και την αξιοπιστία της βαρύτατα τραυματισμένη. [...] Ο μεγάλος ασθενής. Η κοινωνική ασφάλιση βρίσκεται σήμερα στα όρια της χρεοκοπίας. […] Η χώρα μας διέρ- χεται δεινή ηθική κρίση με βαρύτατες συνέπειες για τον δημόσιο βίο. ...Πρώτη και ουσιώδης προϋπόθεση γι’ αυτό [για αποκατάσταση της λειτουργίας των θεσμών] είναι η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης».

Μεταξύ των δύο διαπιστώσεων υπάρχει σαφής σύγκλιση. Το ερώτημα του αινίγματος: Από πού προέρχεται η τελευταία σειρά διαπιστώσεων και ποιας εποχής είναι; Ο αναγνώστης ας επιχειρήσει να μαντέψει έτσι, σαν παιγνίδι. Κάπως δύσκολο.

Να σας πω, λοιπόν. Είναι από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβερνήσεως Μητσοτάκη. (Πρακτικά της Βουλής της 24ης Απριλίου 1990.) Κι αμέσως αναπηδάει μια νέα απορία. Καλά κατά τα επόμενα πάνω από είκοσι χρόνια, τίποτα δεν έγινε; Kαμία ουσιαστική αλλαγή; Nαι υπήρξε μια σχετική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού. Αλλά στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας βήματα ασήμαντα. Και όχι προς τα εμπρός προς το πλάι. Εγιναν δύο προσπάθειες μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η άλλη από την κυβέρνηση Σημίτη.

Για την πρώτη: «Αν ο Κ. Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του είχαν αφεθεί να ολοκληρώσουν το μεταρρυθμιστικό τους έργο, η σημερινή Ελλάδα θα ήταν στις πρώτες θέσεις των οικονομικά πετυχημένων χωρών της Ευρωζώνης… ». Κρίση του Henning Christophersen, Δανού αντιπροέδρου (1985 - 1995) της Ευρωπαϊκής Commission (βλ. «Εστία» της 14ης Σεπτ. 1911). Κρίμα! Σχεδόν όλα ανετράπησαν από τη διάδοχο κυβέρνηση.

Το δεύτερο εγχείρημα εκσυγχρονισμού (Σημίτη) εβούλιαξε μέσα σε έναν ωκεανό οικονομικών σκανδάλων και διαφθοράς και στο ασφαλιστικό! Γράφει ο καθηγητής Τάσος Γιαννίτσης: «Πάντως, με κάποιες επιφυλάξεις, θεωρώ ότι μία έγκαιρη μεταρρύθμιση θα είχε αποτρέψει, αφενός, την τόσο μεγάλη επιδείνωση των μεγεθών του ασφαλιστικού προβλήματος και, αφετέρου, τη συσσώρευση τόσο υψηλού δημόσιου χρέους. Η ίδια η κρίση θα είχε πολύ διαφορετική μορφή». (σελ. 21, Το ασφαλιστικό και η κρίση, εκδ. Πόλις, 2016.)

Κλείνω με μια παρατήρηση, που συνοψίζει την όλη συλλογιστική αυτού του κειμένου: «Οι πρωτοβουλίες της πολιτικής αυτής ειδικώς της κυβερνήσεως [Κ. Μητσοτάκη] φέρνουν μίαν έντονη ομοιότητα με τις δομικές μεταρρυθμίσεις που ζητήθηκε από την Ελλάδα να εφαρμόσει ως μέρος των όρων του προγράμματος που συμφωνήθηκε νωρίς το 2010». (σελ. 6, Theodore Pelagidis, Michael Mitsopoulos, GREECE – FROM EXIT TO RECOVERY? εκδ. BROOKINGS INSTITUTION PRESS.) Αν είχαν αφεθεί να ολοκληρωθούν τότε, θα είχε προληφθεί η ολέθρια κρίση των εφτά τελευταίων χρόνων. Αν... Με τα αν, όμως, δεν γράφεται η ιστορία.

ΝΙΚ. Λ. Γ. ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ