Οι ευθύνες σου απέναντι στους άλλους

Σύμφωνα με τη νέα έρευνα δύο νέων επιστημόνων από πανεπιστήμια των ΗΠΑ, των Ν. Αρταβάνη και Ι. Σπυριδόπουλου, το 28% των δανείων πρώτης κατοικίας που δεν εξυπηρετούνται ανήκει σε πολίτες που έχουν λεφτά να πληρώσουν τις δόσεις τους, αλλά δεν το κάνουν επίτηδες. Είναι οι «στρατηγικοί κακοπληρωτές», αυτοί που εκμεταλλεύονται το δημόσιο αίσθημα και τη γενικότερη πολιτική ασάφεια για το πώς αντιμετωπίζονται τα «κόκκινα» δάνεια –ειδικά στο θέμα της πρώτης κατοικίας– και δεν πληρώνουν. Τέτοιοι κακοπληρωτές υπάρχουν και σε όλες τις άλλες κατηγορίες δανείων. Οι συνέπειες από αυτό το φαινόμενο είναι προφανείς και αρκετά γνωστές. Καμία ανάπτυξη δεν μπορεί να έρθει όσο συνεχίζεται αυτή η κατάσταση.

Είναι εύκολο να καταδικάσει κανείς τη συμπεριφορά των «στρατηγικών κακοπληρωτών», που εκμεταλλεύονται την ευαισθησία για το πρόβλημα άλλων για να κερδίσουν οικονομικά. Μπορεί κανείς να τους αποκαλέσει με διάφορα κοσμητικά επίθετα. Το ίδιο μπορεί να κάνει κανείς και με τους τζαμπατζήδες μικρότερης κλίμακας, τους «δεν πληρώνω» των διοδίων ή των ΜΜΜ, ή με τους μπαταχτσήδες βουλευτές μας: Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα, κάτι που ονομάζεται «Ταμείο Αλληλοβοήθειας της Βουλής» έχει χορηγήσει εξαιρετικά χαμηλότοκα δάνεια με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους σε περίπου 70 βουλευτές. Τόσο ευνοϊκούς, που 40 από αυτούς έχουν επιλέξει να μην τα αποπληρώνουν, χωρίς καμία συνέπεια. Αλλά κάπου υπάρχει μια διαχωριστική γραμμή.

Γιατί πώς χαρακτηρίζεις αυτούς που κλείνουν την εταιρεία τους στην Ελλάδα και τη μεταφέρουν στη Βουλγαρία; Τι γίνεται με αυτούς που βγάζουν τα λεφτά τους από τις τράπεζες για να τα φυλάνε στο στρώμα, ή αυτούς που τα μεταφέρουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς του εξωτερικού, όσο τους επιτρέπουν τα capital controls; Τι γίνεται με αυτούς που αποκτούν δωρεάν (γι’ αυτούς) παιδεία στα ελληνικά πανεπιστήμια και μετά παίρνουν τις γνώσεις και τα ταλέντα τους και μεταναστεύουν για να δημιουργήσουν και να παραγάγουν και να πληρώσουν φόρους στην Αυστραλία ή τις ΗΠΑ; Προφανώς, όλους αυτούς δεν μπορείς να τους κατηγορήσεις εξίσου εύκολα. Το αποτέλεσμα των πράξεών τους επιβαρύνει σε κάποιο βαθμό το κοινωνικό σύνολο, αλλά οι πράξεις τους δεν είναι εξίσου αντικοινωνικά φορτισμένες. Πού είναι η γραμμή; Πού τελειώνει η ελευθερία του πολίτη που θέλει να προστατεύσει τους κόπους και την προσπάθεια μιας ζωής και να διεκδικήσει το καλύτερο για τον εαυτό του, και πού αρχίζουν οι ευθύνες του πολίτη που οφείλει να μην κάνει ζημιά στην κοινωνία του;

Θεωρητικά, τη γραμμή έπρεπε να τη χαράσσει ο νόμος. Στην Ελλάδα, όπου ο νόμος επιβάλλεται επιλεκτικά και κατά περίπτωση, η γραμμή παραμένει αόρατη για πολλούς και έτσι πολλοί την ξεπερνούν, αγνοώντας ότι με αυτό τον τρόπο κάνουν κάτι κακό.

Μπορεί να είναι πολιτισμικό το θέμα, μπορεί να οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε το κράτος μας, στον πολιτισμικό μας δυϊσμό, ή στον ρόλο της οικογένειας, ή στην ορθόδοξη παράδοση. Μπορεί να φταίνε όλα αυτά. Ή μπορεί απλώς να οφείλεται στο ότι οι Ελληνες ενήλικες είναι πολύ λιγότερο ικανοί στη γραφή, στην αριθμητική και στην ικανότητα λήψης αποφάσεων ανάμεσα στις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ (σύμφωνα με έρευνα του 2016), και άρα αδυνατούν να καταλάβουν τη ζημιά που κάνουν στην οικονομία της χώρας τους, στη συνοχή της κοινωνίας τους, στην υγεία και την αξιοπιστία των θεσμών τους, στο ίδιο το περιβάλλον στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν τις οικογένειές τους, όταν αρνούνται να πληρώσουν τις δόσεις του δανείου τους· παρ’ όλο που έχουν τα χρήματα, επειδή γνωρίζουν ότι χάρη στο σάπιο πολιτικό σύστημα και τον κυρίαρχο λαϊκισμό κανείς δεν πρόκειται να τους πειράξει, και θα επωφελείται η τσέπη τους προσωρινά, καθώς ο κόσμος τριγύρω καταρρέει.