Ο ορθολογισμός της Τουρκίας
Η Αγκυρα, όπως παλιά έτσι και τώρα, φωνάζει μεν αλλά κινείται προσεκτικά, προσπαθώντας να διαπιστώσει τι περιθώρια κινήσεων έχει.
ΗΤουρκία είναι μία ορθολογική χώρα. Επειδή αντικείμενο αυτού του ορθολογισμού συχνά συμβαίνει να είναι η Ελλάδα, δεν αντιλαμβανόμαστε τον τουρκικό ορθολογισμό θεωρώντας ότι είναι εκδηλώσεις προκλητικότητας της Τουρκίας. Στην πραγματικότητα, όμως, εκείνο που εκλαμβάνουμε συχνά ως πρόκληση είναι ορθολογισμός. Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Το 1974 η Τουρκία άνοιξε τα θέματα του Αιγαίου. Εως τότε αποκλειστικό θέμα ενασχολήσεως της Ελλάδος ήταν το Κυπριακό. Θέτοντας πλειάδα διεκδικήσεων στο Αιγαίο η Τουρκία κατάφερε να διασπάσει την ελληνική εξωτερική πολιτική που έκτοτε πολεμά σε δύο διαφορετικά μέτωπα.
Την ίδια περίοδο η Τουρκία διατύπωσε την απειλή πολέμου (casus belli) σε περίπτωση αυξήσεως των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Ο λόγος ήταν απλός. Εάν η Ελλάδα προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση, κλείνει το θέμα της οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Από το 43% της συνολικής θαλασσίας επιφανείας του Αιγαίου που ανήκει στην ελληνική επικράτεια, η χώρα μας θα περάσει στο 72%. Αντιθέτως, λόγω της γεωγραφίας της περιοχής, η Τουρκία θα αυξήσει τη θαλάσσια περιοχή που ελέγχει από το 7,5% στο 8,7%. Από τις υπόλοιπες περιοχές του Αιγαίου που θα παραμένουν ανοιχτή θάλασσα (το 19%) η Τουρκία προβάλλει διεκδικήσεις μόνον στο 5,1%.
Το θέμα του casus belli επανήλθε ξαφνικά το 1995 και ανανεώθηκε με το κύρος αποφάσεως της τουρκικής Εθνοσυνελεύσεως. Τι έπιασε την Τουρκία; Λίγους μήνες νωρίτερα (Νοέμβριος 1994) ετέθη εν ισχύι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εκεί καθοριζόταν ως συμβατικός κανόνας ότι τα χωρικά ύδατα μπορούν να έχουν εύρος 12 μιλίων. Η Τουρκία θεωρώντας ότι η Ελλάδα προετοιμάζεται κατ’ εφαρμογή της συμβάσεως να προχωρήσει σε επέκταση των χωρικών υδάτων, φρόντισε να ξαναστείλει το μήνυμα.
Το 1996 η κρίση των Ιμίων έφερε στην επιφάνεια ένα νέο θέμα. Επρόκειτο για την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε έναν μεγάλο αριθμό νησίδων ανά το Αιγαίο. Ηταν η τουρκική αντίδραση σε μία εξαγ- γελία που είχε γίνει έξι μήνες νωρίτερα από την Ελλάδα να χτισθούν υποδομές που θα διευκόλυναν την ανθρώπινη διαβίωση σε έναν αριθμό μικρών νησιών.
Η Τουρκία φοβήθηκε ότι στόχος του προγράμματος ήταν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να ξεπερασθούν τα προβλήματα της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας που ορίζει ότι «βράχοι που δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν έχουν ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα». Η εγκατάσταση ανθρώπων στα νησιά, θα πληρούσε τον όρο περί της δυνατότητας να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση. Κατά συνέπεια θα διεκδικούσαν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Η Τουρκία έκτοτε εμμένει στο θέμα. Δυσχεραίνει την πάγια ελληνική θέση περί προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Πιο συγκεκριμένα, οι οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών ξεκινούν από την ακτογραμμή των ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών. Εάν είναι άγνωστη ή αμφισβητούμενη η κυριαρχία κάποιων νησιών, δεν είναι δυνατή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Ακόμη και εάν δεχθεί η Τουρκία τη δικαστική επίλυση της οριοθετήσεως της υφαλοκρηπίδας, πρώτο θέμα προσφυγής θα πρέπει να είναι η διαπίστωση της κυριαρχίας επί των νησιών. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα ακολουθήσει ως δεύτερο θέμα.
Οι σκέψεις περί του τουρκικού ορθολογισμού επανέρχονται λόγω της εντάσεως που καλλιεργεί η Αγκυρα στην κυπριακή ΑΟΖ. Αν και η Τουρκία ωρύεται απειλώντας θεούς και δαίμονες, αποφεύγει να διεκδικήσει το συγκεκριμένο σημείο που θα γίνουν οι γεωτρήσεις από την κοινοπραξία της Exxon-Mobil. Το ίδιο είχε κάνει το 2011 και με το κοίτασμα Αφροδίτη. Είχε κυκλοφορήσει έναν χάρτη που σταματούσε τις διεκδικήσεις λίγα μίλια μακρύτερα. Προφανώς δεν ήθελε να εμπλακεί σε διαμάχη με τις αμερικανο-ισραηλινές εταιρείες που είχαν ανακαλύψει το κοίτασμα. Ετσι και τώρα φωνάζει μεν αλλά κινείται προσεκτικά, προσπαθώντας να διαπιστώσει τι περιθώρια κινήσεων έχει. Ας το έχουμε υπ’ όψιν μας τους επόμενους μήνες.