Το βουντού του εξοστρακισμού
Πριν από λίγο καιρό μια μεγάλη γερμανική εφημερίδα επισκέφτηκε τον Λουκά Παπαδήμο στην Αθήνα. Δεν τον είχε αναζητήσει ως παλαίμαχο της ελληνικής κρίσης, αλλά επειδή τον ενέτασσε σε μια πεντάδα συναδέλφων του. Ποιοι ήταν οι υπόλοιποι; Ο Κένεθ Ρόγκοφ, o Πολ Κρούγκμαν, ο Ολιβιέ Μπλανσάρ και ο Μάριο Ντράγκι. Τη δεκαετία του ’70 όλοι τους ήταν φοιτητές του νομπελίστα Robert Solow στο ΜΙΤ. Ολοι τους βρέθηκαν –και οι περισσότεροι ακόμη βρίσκονται– σε θέσεις με τέτοια επιρροή, ώστε να μπορεί κανείς, με μια δόση υπερβολής, να ισχυριστεί ότι η τάξη του Solow κράτησε στην κρίση τα ηνία της παγκόσμιας οικονομίας.
Η δημόσια εικόνα του Παπαδήμου στην Ελλάδα δεν αντανακλά αυτήν τη διεθνή αναγνώριση. Εδώ ήταν ο τεχνοκράτης. Ο τραπεζίτης. Ο εντεταλμένος των Ευρωπαίων. Ο ίδιος φαινόταν να έχει επίγνωση αυτής της δημόσιας εικόνας όταν κλήθηκε να αναλάβει την πρωθυπουργία τον Νοέμβριο το 2011. «Δεν είμαι πολιτικός», είχε πει σχεδόν απολογητικά σε εκείνη τη χαμηλόφωνη, καταπραϋντική δήλωσή του στο πεζοδρόμιο της Ηρώδου Αττικού, μόλις είχε πάρει την εντολή. Δεν είχε έρθει για να γοητεύσει. Είχε έρθει για να κυβερνήσει.
Ο Παπαδήμος δεν ήταν πολιτικός, αλλά σε αυτόν στράφηκε το πολιτικό σύστημα όταν βρέθηκε σε αδιέξοδο – αδύναμο να διαχειριστεί την κρίση που είχε προκαλέσει. Εκείνη την κυβέρνηση δεν την έχουν λοιδορήσει μόνο οι φορείς της ψεκασμένης μισαλλοδοξίας. Την αμφισβήτησαν ως «έκτακτη», «ακραία» και απευκταία λύση ακόμη και εκείνοι που τη στήριξαν. Ηταν εκείνοι που από την πρώτη στιγμή την υπέσκαπταν επειδή δεν την έβρισκαν επαρκώς «νομιμοποιημένη», παρότι είχε την εμπιστοσύνη 255 βουλευτών· παρότι απαρτιζόταν στη μεγάλη της πλειονότητα από πολιτικά στελέχη. Ηταν εκείνοι που προτιμούσαν πρωθυπουργό τον Πετσάλνικο.
Αν κάτι μπορεί να αναγνωρίσει στον Παπαδήμο ακόμη και το υπερκομματικό πλήθος της πάλαι πλατείας είναι ότι τίμησε την εντολή του. Μπορεί το δημαγωγικό βουντού περί χρέους να καταριέται ακόμη το περιεχόμενο αυτής της εντολής, πάντως ο ίδιος ο εντολοδόχος και οι βασικοί υπουργοί του την έφεραν σε πέρας. Αν και βραχύβια, η κυβέρνηση εκείνη πέτυχε. Πέτυχε, αλλά πολιτικά ηττήθηκε. Το βουντού επικράτησε. Από το ’12 και μετά επικράτησε μια τοξική πολιτική κουλτούρα, που εξοστρακίζει τους Παπαδήμους. Κανένας επιτυχημένος Ελληνας δεν έχει λόγο να ρισκάρει το επιστημονικό, επαγγελματικό ή πραγματικό του κεφάλαιο σε μια χώρα χωρίς κανόνες. Σε μια χώρα που κινδυνεύει κανείς να σπαταληθεί, να συκοφαντηθεί, να συρθεί στα δικαστήρια. Κινδυνεύει ακόμη και να δολοφονηθεί.
Η κολομβιανή διολίσθηση που έγινε βιαίως αισθητή με την επίθεση κατά του πρώην πρωθυπουργού είχε αναίμακτα ήδη συντελεστεί. Το περίεργο δεν είναι που χτύπησαν τον Παπαδήμο. Μέσα σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον, το περίεργο είναι πως δεν τον είχαν ήδη χτυπήσει.
Ως πρωθυπουργός, δεν είχε έρθει για να γοητεύσει. Είχε έρθει για να κυβερνήσει.