Ελληνικά, λατινικά και Ισλαμικό Κράτος
Μήπως είχε δίκιο ο Κοραής, που έλεγε να καθυστερήσει η ανεξαρτησία μπας και προλάβουμε να διαφωτιστούμε;
ΟPaul Veyne (Πωλ Βεν) ανήκει σ’ αυτήν την τάξη των ιστορικών που είναι και γοητευτικοί αφηγητές. Ισως επειδή, εκτός από ιστορικός, είναι και μεταφραστής ποίησης. Πριν από μερικά χρόνια εξέδωσε τη μετάφραση της Αινειάδας του Βιργιλίου. Είναι εντυπωσιακό πώς κατάφερε να μεταφέρει στα γαλλικά τον ρυθμό της λατινικής γλώσσας. Τη συνιστώ στους γαλλόφωνους αναγνώστες. Είχα διαβάσει παλιότερα το ογκώδες έργο του «Η ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία» –στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείο της Εστίας»–, ένα βιβλίο αναφοράς για όποιον θέλει να καταλάβει τη φυσιογνωμία του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Ενα κεφάλαιο του έργου είναι αφιερωμένο στην Παλμύρα.
Το 2015, ως γνωστόν, στρατιώτες του Ισλαμικού Κράτους κατέστρεψαν με βαριοπούλες αγάλματα στο μουσείο της Παλμύρας και ανατίναξαν με όλμους τον ναό του Βάαλ. Πρόσφεραν γενναιόδωρα τη φρίκη στο παγκόσμιο κοινό εκτελώντας 25 Σύρους στρατιώτες στο αρχαίο θέατρο. Και τέλος εκτέλεσαν τον Χαλέντ Αλ-Ασάαντ, γηραιό επίτιμο διευθυντή Αρχαιοτήτων της Παλμύρας. Οπως γράφει ο Πωλ Βεν στο βιβλίο του «Παλμύρα», που μόλις κυκλοφόρησε ελληνικά από το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας», η καταστροφή έγινε: «Μόνο και μόνο επειδή τον ναό τον εκθειάζουν οι σύγχρονοι Δυτικοί, η κουλτούρα των οποίων είναι διαποτισμένη από μια επιστημονική αγάπη για τα ιστορικά μνημεία και μια έντονη περιέργεια για τις παλιές δοξασίες». Θέλησαν «να μας αποδείξουν ότι είναι διαφορετικοί από εμάς και δεν σέβονται ό,τι εκθειάζει η δυτική κουλτούρα». Το Ισλαμικό Κράτος –και το Ισλάμ– δεν αναγνωρίζει κανέναν πολιτισμό πριν από τον 7ο αιώνα μ.Χ., οπότε και έζησε ο Μωάμεθ. Ακολούθησαν οι σφαγές παιδιών που διασκέδαζαν στο Μπατακλάν, σκιτσογράφων, η Νίκαια, το Μάντσεστερ και πολλά άλλα. Ολα στο όνομα του διαφορετικού.
Στη μνήμη του αρχαιολόγου Χαλέντ Αλ-Ασάαντ ο Πωλ Βεν αποφάσισε να επεξεργαστεί το κεφάλαιο του «Ελληνορωμαϊκού Πολιτισμού» για την Παλμύρα και να μας δώσει αυτό το υπέροχο βιβλίο. Η αποκάλυψη ενός πολιτισμού που δημιουργήθηκε σε μια όαση της ερήμου της Συρίας από Αραμαίους, οι οποίοι εντάχθηκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υιοθέτησαν πολλά χαρακτηριστικά του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, χωρίς όμως να χάσουν την ιδιομορφία τους. Οι ανώτερες τάξεις μιλούσαν ελληνικά, όπως σε όλη την αυτοκρατορία, και για να παραστήσουν τις δικές τους θεότητες παράγγελναν αγάλματα σε Ελληνες καλλιτέχνες παραβάλλοντάς τες με τις δικές τους. Η Αλλάτ παρίσταται σαν την Πρόμαχο Αθηνά φερ’ ειπείν. Η έκδοση συμπληρώνεται και με επίμετρο του Τάκη Αναστόπουλου, ο οποίος είχε επισκεφθεί τη Συρία λίγο πριν από τον εμφύλιο και σημειώνει ότι τον εντυπωσίασαν η απουσία μισαλλοδοξίας και η βαθιά σχέση με το παρελθόν που είχαν οι άνθρωποι. «Η Ιστορία είναι η δική τους ιστορία», σημειώνει επιγραμματικά.
Οπως σημειώνει ο Πωλ Βεν, το βιβλίο αυτό σκέφτηκε να το γράψει για να δείξει πόσο σημαντικός ήταν για την ιστορία του πολιτισμού ο πλούτος που λεηλάτησαν και κατέστρεψαν οι ισλαμιστές στην Παλμύρα. Και στο σημείο αυτό αγγίζουμε την ουσία του προβλήματος, η οποία έχει να κάνει με την δική μας παιδεία. Μόνον αν γνωρίζουμε την αξία του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού θα μπορέσουμε να αποτιμήσουμε και τους κινδύνους του πολιτισμικού πολέμου και να καταλάβουμε πόσο διαφορετικός είναι ο δυτικός άνθρωπος από τους στρατιώτες του Ισλάμ και τι τον απειλεί. Η απάθεια και η αδυναμία της Ευρώπης να αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής τον κίνδυνο, περιορίζοντάς τον σε μια πολιτική ή σχεδόν τεχνική σύγκρουση, οφείλονται και στο γεγονός ότι η ίδια η Ευρώπη εδώ και μερικές δεκαετίες έχει προσπαθήσει να «λογοκρίνει» ή να μειώσει την αξία του δικού της παρελθόντος. Στο όνομα της πολιτισμικής ανοχής, και στο όνομα της άμβλυνσης των πολιτισμικών διαφορών η οποία θα επιτρέψει τη δημιουργία της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Κύριος μοχλός όλων αυτών είναι η υποβάθμιση της διδασκαλίας των κλασικών γραμμάτων.
Ο άρτι διορισθείς από τον Εμανουέλ Μακρόν υπουργός Παιδείας λέγεται Ζαν-Μισέλ Μπλανκιέ. Είναι 52 ετών και έχει θητεύσει στο υπουργείο επί Σαρκοζί. Δήλωσε πως το σύνθημά του είναι ένα τετράπτυχο: «σεβασμός», «εμπιστοσύνη», «καινοτομία» και «ευθύνη». Και ένα από τα πρώτα ζητήματα που έθεσε σε συνέντευξή του στη «Μοντ» είναι η ενίσχυση της διδασκαλίας των λατινικών και των ελληνικών στη Μέση Εκπαίδευση. Ζήτησε να σταματήσουν να θεωρούν ότι αυτά τα δύο μαθήματα τονίζουν τις κοινωνικές διαφορές και να καταλάβουν πως είναι εργαλεία ανόδου για όλους. Κοινώς με μία δήλωση σάρωσε όλα τα επιχειρήματα της «σοσιαλδημοκρατικής παιδείας», που λέει κι ο Ουελμπέκ, η οποία θεωρούσε πως όσο λιγότερο «δυτική» είναι η παιδεία μας, όσο λιγότερο προσηλωμένη στις κλασικές αξίες, τόσο πιο μπροστά θα πάμε. Είναι τυχαίο ότι ο κεντρώος και φιλελεύθερος Μακρόν ανέθεσε τον κρίσιμο τομέα της παιδείας σε έναν δεξιό; Αυτό το τελευταίο απευθύνεται στη Νέα Δημοκρατία.
Το χρηματοκιβώτιο του ελληνικού πλούτου λειτουργεί με χρονοκαθυστέρηση. Μπορεί να ανήκουμε στη ζώνη Σένγκεν, όμως ο εκτελωνισμός των ιδεών εξακολουθεί να παίρνει κάποια χρόνια. Λογικό. Χρειάζεται χρόνος για να μεταφράσεις. Μήπως είχε δίκιο ο Κοραής, που έλεγε να καθυστερήσει η ανεξαρτησία μπας και προλάβουμε να διαφωτιστούμε; Η μεταμοντέρνα σοσιαλδημοκρατική παιδεία άρχισε να έρχεται σε μας όταν πια είχε κάνει τον κύκλο της ως πρωτότυπο. Μαζί και οι παρελκόμενες ιδέες περί πολιτισμικού σχετικισμού και ισοτιμίας. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα μας πάρει σαράντα χρόνια για να συνειδητοποιήσουμε αυτό που η υπόλοιπη Ευρώπη έχει ήδη αρχίσει να αντιλαμβάνεται.