Τα επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών
Η περίπτωση της κυβέρνησης της Ταϊβάν, που συνεργάστηκε με Ταϊβανέζους μηχανικούς από τη Σίλικον Βάλεϊ.
Οι πολιτικές για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού που έχει μεταναστεύσει από την Ελλάδα περιορίζονται μέχρι στιγμής σε ευχολόγια και απλές εξαγγελίες. Πρόκειται να αποτελέσουν έναν από τους πυλώνες της στρατηγικής για την ανάπτυξη, αναμφίβολα θετικό, αλλά μένει να δούμε το συνολικό σχέδιο και κυρίως την εφαρμογή του. Το βέβαιο είναι ότι δεν χρειάζεται να «ανακαλύψουμε εκ νέου την Αμερική», καθώς υπάρχουν ήδη επιτυχημένα παραδείγματα που με τις κατάλληλες προσαρμογές θα μπορούσαν ενδεχομένως να αξιοποιηθούν και στην περίπτωση της Ελλάδας. Τα παραδείγματα αυτά αναλύονται στην έρευνα της Τζένιφερ Καβουνίδη:
• Κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών: Η κυβέρνηση της Ταϊβάν συνεργάστηκε με Ταϊβανέζους μηχανικούς που είχαν εργασθεί στη Σίλικον Βάλεϊ και παρείχε κίνητρα ώστε να δημιουργήσουν μια ολόκληρη βιομηχανία κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκε το επιστημονικό - βιομηχανικό πάρκο Hsinchou, ενώ ως κίνητρα για την επιστροφή των επιστημόνων στη χώρα τους δόθηκε χρηματοδότηση σε καινοτόμες εταιρείες που ανήκαν σε μέλη της διασποράς. Ανάλογα προγράμματα εφαρμόστηκαν και στην Κίνα, στην Κροατία, στην Αργεντινή.
• Δικτύωση: Η δημιουργία επιστη- μονικών και επιχειρηματικών ή ακόμη και συμβουλευτικών δικτύων ανάμεσα σε μέλη της διασποράς και σε όσους έχουν μείνει πίσω στις πατρίδες τους θεωρείται από τις πολλά υποσχόμενες πρακτικές. Μερικά από τα πιο διαδεδομένα δίκτυα θεωρούνται τα AdvanceAustralia, ChileGlobal, GlobalScot και Ireland Funds. To ChileGlobal αποτελείται από 400 επιχειρηματίες και στελέχη που ζουν κι εργάζονται στο εξωτερικό και έχει πολύ ουσιαστικά αποτελέσματα στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στη Χιλή. Βεβαίως, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι υπήρχαν και αποτυχημένες απόπειρες, όπως για παράδειγμα στην Κολομβία και στη Νότια Αφρική, κυρίως λόγω απουσίας χρηματοδότησης των προσπαθειών.
• Αμεσες επενδύσεις: Η εκδήλωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008 είχε ως συνέπεια τη μείωση συνολικά των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ). Οι ελπίδες σε πολλές χώρες εναποτέθηκαν σε μεγάλο βαθμό στα μέλη της διασποράς, καθώς θεωρείται ότι γνωρίζουν καλύτερα τους κινδύνους στη χώρα προέλευσης, ενώ συχνά δεν λείπει και το πατριωτικό κίνητρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η «μαμά πατρίδα» μπορεί απλώς να κοιτάζει και να περιμένει. Κίνητρα θεωρούνται η μείωση της γραφειοκρατίας, η προώθηση των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Επίσης, τα μέλη της διασποράς, ακόμη και αν δεν προβούν τα ίδια σε άμεσες επενδύσεις, θεωρείται ότι μπορεί να επηρεάσουν προς αυτή την κατεύθυνση επιχειρήσεις στις χώρες που έχουν μεταναστεύσει. Σύμφωνα με τη μελέτη της Τζ. Καβουνίδη, θεωρείται ότι ένας από τους λόγους που η Yahoo, η Hewlett Packard και η General Electric ίδρυσαν κέντρα έρευνας και ανάπτυξης στην Ινδία ήταν ότι εμπιστεύτηκαν τη χώρα από τη συναναστροφή που είχαν με Ινδούς που εργάζονταν στις εγκαταστάσεις τους στις ΗΠΑ.
• Επενδύσεις σε χρηματιστηριακά
προϊόντα: Το Ισραήλ από πολύ νωρίς, το 1951, προχώρησε στην έκδοση «ομολόγων διασποράς» προκειμένου να προσελκύσει χρηματοδότηση για τις υποδομές του νεοσύστατου τότε κράτους. Υπολογίζεται ότι τα πρώτα 50 χρόνια συγκεντρώθηκαν μέσω αυτού του «εργαλείου» πάνω από 33 δισ. δολάρια.
• Τουρισμός της διασποράς: Αποτελεί ίσως την πιο γνώριμη πρακτική για την Ελλάδα, λόγω της ιδιαίτερης βαρύτητας που έχει η τουριστική βιομηχανία στη χώρα. Ωστόσο, διεθνώς έχουν αναπτυχθεί καινοτόμες πρακτικές και σε αυτόν τον τομέα που απευθύνονται κυρίως σε όσους λείπουν χρόνια από την πατρίδα τους ή δεν έχουν γεννηθεί καν σε αυτή. Για παράδειγμα μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες δραστηριότητες στον κόσμο θεωρείται ο λεγόμενος «γενεαλογικός τουρισμός». Οι ομογενείς έρχονται στη χώρα καταγωγής τους, αναζητούν τις ρίζες τους και έρχονται σε επαφή με τις τοπικές κοινωνίες. Τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί για παράδειγμα στην Ιρλανδία και τη Σκωτία.
Οργανωμένες προσπάθειες
Oπως επισημαίνει η συγγραφέας της μελέτης και στην Ελλάδα κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί διάφορες πρωτοβουλίες, τόσο μέσω θεσμικών οργάνων της κυβέρνησης όσο και μέσω της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Οι προσπάθειες αυτές τα προηγούμενα χρόνια επικεντρώνονταν κυρίως στην καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού, σε δράσεις που είχαν ως στόχο να μην αποκοπούν οι Eλληνες μετανάστες από την ιστορία και εν γένει τις ρίζες τους. Τώρα χρειάζονται πλέον οργανωμένες, συστηματικές προσπάθειες με στόχο και την οικονομική ανάκαμψη.