Το «παρασκήνιο» για τα Συμβούλια ΑΕΙ
Στην επιστολή του της 13ης /6/2017 ο κ. Κωνσταντίνος Γάτσιος, τέως πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), διαμαρτύρεται για τις αρνητικές κρίσεις που εξέφεραν για το πώς αντιμετωπίσθηκαν από τις πρυτανικές αρχές στη διάρκεια της θητεία τους τρία πρώην μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης του Ιδρύματος (Σ.Ι.). Ο γράφων δεν γνωρίζει προσωπικά ούτε τους τρεις αρθρογράφους ούτε τον κ. Γάτσιο. Επειδή όμως απ’ τη μια μεριά συμμερίζεται τις γνώμες των αρθρογράφων για τον τρόπο που υποδέχθηκαν τα Σ.Ι. οι πρυτανικές αρχές σε μερικά (όχι όλα) τα πανεπιστήμια, ενώ από την άλλη έχει καλή εμπειρία από τη συμμετοχή του σε επιτροπές κρίσεως και προσλήψεων στο ΟΠΑ και καλή γνώμη για πολλούς διδάσκοντες σ’ αυτό, θα επέμβω στη διαμάχη γιατί μερικές παρατηρήσεις του κ. Γάτσιου τον αφορούν προσωπικά.
Κατ’ αρχήν, το ότι το Σ.Ι. στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) αντιμετωπίστηκε από την αρχή με απαξίωση και εχθρότητα από τις τότε πρυτανικές αρχές δεν αμφισβητείται, πώς να το κάνουμε; Οπως επίσης δεν αμφισβητείται και το γεγονός ότι το συμβούλιο πρυτάνεων τάχθηκε με το μέρος των πρυτανικών αρχών του ΕΚΠΑ σε εκείνη τη διαμάχη, στάση για την οποίαν ο γράφων έθεσε θέμα ως μέλος του Σ.Ι. του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) στον τότε πρύτανη.
Το πιο σοβαρό όμως θέμα που θέτει ο κ. Γάτσιος είναι όταν ζητάει από τα μέλη του Σ.Ι. να παρουσιάσουν τη συνεισφορά τους στην ενίσχυση της αριστείας και προόδου του πανεπιστημίου, και ρωτάει τους επιστολογράφους: «Ας εξηγήσουν ποιος τους παρεμπόδισε, ως φυσικά πρόσωπα, να διασυνδέσουν τα πανεπιστήμιά τους με το ΟΠΑ; Ποιος τους απέτρεψε να φέρουν σε επαφή μεταπτυχιακά τους προγράμματα με αντίστοιχα του ΟΠΑ; Ποιος τους αντιστρατεύτηκε στο να αναλάβουν πρωτοβουλίες εύρεσης οικονομικών πόρων προς όφελος του ΟΠΑ;». Αυτές οι ερωτήσεις αφορούν και τα Σ.Ι. σε άλλα πανεπιστήμια, και τέθηκαν για πρώτη φορά από τον νυν υπουργό κ. Γαβρόγλου προ περίπου ενός έτους και είναι ο κυριότερος λόγος αυτής της επέμβασης.
Η απάντηση είναι πολύ απλή. Πρώτα πρώτα δεν υπήρχε χρόνος. Τα Σ.Ι. άρχισαν να λειτουργούν τον Ιανουάριο του 2013, ενώ ουσιαστικά παραμερίστηκαν μετά την πρώτη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές του 2015. Σ’ αυτό το διάστημα στο ΠΑΜΑΚ η πρώτη μας μέριμνα ήταν η δημιουργία εσωτερικού κανονισμού, για τον οποίον οι καθυστερήσεις προήρχοντο κυρίως απ’ τις πρυτανικές αρχές και το υπουργείο. Ο γράφων προσπάθησε να συνδέσει ένα εξαιρετικά επιτυχημένο πρόγραμμα του δικού του πανεπιστημίου με το ΠΑΜΑΚ, αλλά ούτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπήρξε ούτε ήσαν οι δομές του ιδρύματος κατάλληλες. Με τον ασφυκτικό έλεγχο που γίνεται από την πολιτική ηγεσία από τα πάνω και την πλημμελή εφαρμογή κανονισμών και ακαδημαϊκού ελέγχου από τα κάτω, η συνεργασία ελληνικών με ξένα πανεπιστήμια είναι δύσκολη αν όχι αδύνατη, όποιο και να είναι το ίδρυμα. Παραθέτω τις παρατηρήσεις μου προς τους συναδέλφους του Σ.Ι. του ΠΑΜΑΚ, όπου εσχολίαζα την έκθεση της επιτροπής αξιολόγησης του ΟΠΑ στις αρχές του 2016:
«Η επιτροπή δεν μπήκε στις λεπτομέρειες της επικαιρότητας της διδασκαλίας και της δομής των προγραμμάτων σπουδών του ιδρύματος, για τα οποία αναφέρει μόνο γενικολογίες. Αν και αναφέρεται στην ανάγκη αναδιοργάνωσης της λειτουργίας του ιδρύματος με μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα τμήματα στις σχολές και στο ίδρυμα, δεν αναφέρει την ανάγκη δημιουργίας σχολής μεταπτυχιακών σπουδών. Ανάμεσα στα θετικά σημεία της έκθεσης είναι η αναφορά στην υπόθεση του κανονισμού (σελ. 11), για τον οποίο καταμερίζει ευθύνες στο υπουργείο, καθώς επίσης και η παρατήρηση (προφανής σε όποιον ρίξει μια ματιά στα προγράμματα) της επικάλυψης του ιδίου θέματος από διαφορετικά μαθήματα που προσφέρονται από διαφορετικά τμήματα (σελ. 13 και σελ. 27) και της υπερβολικής εξειδίκευσης σε επίπεδο θεμάτων διδασκαλίας. Επισημαίνεται επίσης (σελ. 13) ένα άλλο ανησυχητικό φαινόμενο, της τάσης να προσλαμβάνονται στις διάφορες θέσεις άτομα που ήδη διδάσκουν στο ΟΠΑ, με αποτέλεσμα στις 217 προσλήψεις από το 2009 να μην έχει προσληφθεί ούτε ένας εξωτερικός υποψήφιος. Στο μεταπτυχιακό επίπεδο αναφέρεται (σελ. 29) η τάση της δημιουργίας προγραμμάτων χωρίς κεντρικό σχδιασμό και με βάση τις πρωτοβουλίες ορισμένων καθηγητών, με αποτέλεσμα έναν υπερβολικό αριθμό τέτοιων προγραμμάτων (σελ. 30)».
Τα ίδια και χειρότερα βέβαια ισχύουν και αλλού. Με άλλα λόγια, τα ελληνικά μεταπτυχιακά βρίσκον- ται υπό τον έλεγχο των τμημάτων ή και μεμονωμένων καθηγητών, οι σχολές παίζουν ελάχιστο ρόλο στην ποιότητα ενός προγράμματος, τα πανεπιστήμια λειτουργούν χωρίς εγκεκριμένο κανονισμό και η εσωστρέφεια βασιλεύει. Γι’ αυτό κατρακυλούν συνέχεια τα ελληνικά ιδρύματα στις διεθνείς αξιολογήσεις. Παρ’ όλα αυτά, η δημιουργία κοινών μεταπτυχιακών ανάμεσα σε ελληνικό και ξένο ίδρυμα με δίκαιη κατανομή των εσόδων είναι εφικτή, αρκεί να δεχθούν οι Ελληνες να ελέγχεται ακαδημαϊκά το κοινό πρόγραμμα από το ξένο ίδρυμα με αμοιβαία αποδεκτούς όρους. Και αυτοί δεν μπορεί να είναι παρά οι ίδιοι που εφαρμόζονται έξω: επικαιροποιημένο πρόγραμμα μαθημάτων, αξιοκρατική επιλογή των διδασκόντων, διαρκής αξιολόγηση της διδασκομένης ύλης και της ποιότητας διδασκαλίας κ.λπ. Κανένα σοβαρό ίδρυμα δεν θα δεχθεί να συμμετάσχει σε κοινό πρόγραμμα αν δεν εξασφαλιστούν αυτά τα προαπαιτούμενα. Το τελικό συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι, για να γίνουν αυτά που ζητάει ο κ. Γάτσιος, χρειάζονται δομικές αλλαγές σε επίπεδο ιδρύματος, τις οποίες οι πρυτανικές αρχές δεν φαίνονται διατεθειμένες να εφαρμόσουν. Τέτοιες αλλαγές τα Σ.Ι. θα μπορούσαν να τις υλοποιήσουν σε βάθος χρόνου, αλλά ούτε χρόνος ούτε βοήθεια εκ μέρους της πολιτείας τούς δόθηκαν.