Η κρίση του Κόλπου και o διεθνής αντίκτυπός της
H
εν εξελίξει κρίση στον Περσικό Κόλπο συνιστά τη χειρότερη εντός του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) από την εποχή του Πρώτου Πολέμου στον Κόλπο το 1991. Πρωτοστατούντων των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας, αρκετά κράτη ενός περιφερειακού σουνιτικού συνασπισμού υπό την ηγεσία του οίκου των Σαούντ (από τις Μαλδίβες έως την Αίγυπτο) προχώρησαν σε αυστηρές κυρώσεις εις βάρος του Κατάρ. Η εν λόγω κρίση δεν απειλεί απλώς την ενότητα του GCC αλλά την ίδια την αυτονομία του οίκου των Αλ Θάνι. Ούτως ή άλλως, η απαίτηση περί αναθεώρησης της εξωτερικής πολιτικής του εμιράτου δεν συνιστά παρά απαίτηση για πρόσδεση στο άρμα του Ριάντ. Ο οίκος των Αλ Θάνι αποτελούσε από το 2011 έως το 2014 τον ισχυρότερο ανταγωνιστή του οίκου των Σαούντ για τα πρωτεία στο σουνιτικό Ισλάμ. Χάρη στο δίκτυο Al Jazeera, το Κατάρ υποστήριξε την Αραβική Ανοιξη και διευκόλυνε την καπήλευσή της από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα από την Τυνησία έως τη Συρία. Εκ παραλλήλου, το Κατάρ διατηρούσε μια προνομιακή σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις (π.χ. το παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία) και επεξέτεινε την επιρροή του στα δίκτυα των εξτρεμιστών στην Ευρώπη. Μόνο υπό το βάρος διπλωματικών αντιποίνων το 2014 από τις χώρες του GCC υποχρεώθηκε η Ντόχα, εν μέρει μόνο απ’ ό,τι αποδείχθηκε, να συνταχθεί με το Ριάντ στον διμέτωπο αγώνα εναντίον του ISIS στη Συρία και των (φιλοϊρανών) Χούθι στην Υεμένη. Η στενή σχέση του Κατάρ με την Τουρκία (έτερο υποστηρικτή των Αδελφών Μουσουλμάνων) και η όχι πλήρης σύμπλευση με τη Σαουδική Αραβία στον «πόλεμο διά αντιπροσώπων» εναντίον του Ιράν αποτέλεσαν επιπλέον αιτίες προστριβών.
Ο συσχετισμός δυνάμεων ευνοεί συντριπτικά τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της, ενώ ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ επιδοκίμασε. Εφόσον εδρεύει στο εμιράτο η μεγαλύτερη βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και το αρχηγείο για τον διεθνή συνασπισμό εναντίον του ISIS, δεν αποκλείεται η εκδοχή μιας αναίμακτης διαδοχής στον θρόνο – κατ’ αναλογία του αναίμακτου πραξικοπήματος το 2014 με τις ευλογίες των ΗΠΑ. Προς το παρόν, Ρωσία και Ιράν (ανταγωνιστές του Κατάρ στα πεδία του φυσικού αερίου και γεωπολιτικής στη Μέση Ανατολή) επιχαίρουν για τη διαίρεση του σουνιτικού Ισλάμ. Παρά τις ευλογίες του Τραμπ (και του Ισραήλ) περί ενός «Αραβικού ΝΑΤΟ», η εν λόγω απόπειρα εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας δεν έχει τελεσφορήσει ακόμα. Ούτε το Κουβέιτ και το Ομάν ως μέλη του GCC, πόσο μάλλον το Πακιστάν, ακολουθούν τη σκληρή γραμμή του Ριάντ.
Το ρήγμα εντός του σουνιτικού Ισλάμ βαθαίνει έτι περαιτέρω εφόσον η Τουρκία ανοιχτά τάσσεται υπέρ του Κατάρ – με απόφαση προ ημερών για την ενίσχυση της στρατιωτικής βάσης της στην Ντόχα. Η εν λόγω ενέργεια του Ερντογάν προστίθεται στις υπάρχουσες διαφορές με τις ΗΠΑ ως προς το Κουρδικό και Παλαιστινιακό Ζήτημα και οξύνει τον ανταγωνισμό με το Ριάντ και το Αμπου Ντάμπι ως προς την επιρροή στο σουνιτικό Ισλάμ. Ομως η Τουρκία δεν αντέχει να απολέσει έναν σύμμαχο σαν το Κατάρ – η Αγκυρα αποτελεί τον Νο 1 εργολάβο και Νο 2 προμηθευτή όπλων της Ντόχα. Πόσο όμως θα αντέξει ο Ερντογάν να αψηφά από κοινού ΗΠΑ, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία;
Πώς επηρεάζει η κρίση την Ελλάδα; Η χώρα μας δεν διαθέτει ούτε ισχυρή επιχειρηματική παρουσία στο Κατάρ (με εξαίρεση ορισμένες ναυτιλιακές ή κατασκευαστικές εταιρείες) ούτε πολυπληθή διασπορά· οπότε η κρίση δεν θα επηρεάσει την οικονομία μας άμεσα. Θα επηρεαστούμε όμως έμμεσα στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, εφόσον η κρίση αφορά την ηγεμονία στη Μ. Ανατολή και αγγίζει την ίδια την Τουρκία. Πόσο θα επηρεαστούμε εξαρτάται από εμάς. Η διπλωματική εκπροσώπηση της Αιγύπτου στο εμιράτο από την Ελλάδα αποδεικνύει την προσέγγιση Αθήνας-Καΐρου υπό το πρίσμα της σεχταριστικής πολιτικής της Τουρκίας. Ενδεχομένως η κρίση αυτή να ανοίξει παράθυρο ευκαιρίας για την Αθήνα: αφενός, να παρουσιάσει τον εαυτό της στις ΗΠΑ ως πιστό σύμμαχο που δεν δυναμιτίζει την αρχιτεκτονική ασφαλείας των ΗΠΑ στην περιοχή και, αφετέρου, να συσφίγξει τις σχέσεις με τις χώρες –ανταγωνιστές της Τουρκίας– πρωτίστως τη Χώρα του Νείλου.