Το πνεύμα του Παύλου
Προσκυνητής στα βήματα του Αποστόλου Παύλου και του Αποστόλου Βαρνάβα ο Πάπας, όπως και ο ίδιος δηλώνει, επισκέπτεται την Κύπρο και την Ελλάδα. Δεν πρόκειται για προσκυνηματικό τουρισμό. Η ουσία του ταξιδιού δεν είναι η γεωγραφία. Είναι η πολιτική. Είναι το πνεύμα του Παύλου, από το οποίο εμφορείται ο Φραγκίσκος. Και άλλοι θρησκευτικοί ηγέτες, όχι μόνο του χριστιανισμού, συνηθίζουν τα κηρύγματα ενός ανθρωπισμού δίχως προαπαιτούμενα και σύνορα. Λίγοι όμως κατορθώνουν τελικά να αποφύγουν την παγίδα της ταύτισης με ένα έθνος ή κράτος.
Ο Ιουδαίος Παύλος συνειδητοποίησε πολύ νωρίτερα από τους άλλους ηγήτορες της νέας θρησκείας, με τους οποίους και συγκρούστηκε, ότι ο χριστιανισμός θα ακμάσει μόνο αν αρνηθεί το δόγμα του περιούσιου εβραϊκού λαού. Μόνο δηλαδή αν απευθυνθεί στο ευρύτατο εθνικό ακροατήριο, σε όλους τους λαούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πρωτίστως δε στους εθνικά υποδουλωμένους και τους δούλους. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλον όρο από την αποϊουδαιοποίηση, ως πολιτική επιλογή που οργανώνει το επίμονα επαναλαμβανόμενο μήνυμά του προς τους αποδέκτες των επιστολών του.
Προς Κορινθίους Α΄: «Και γαρ εν ενί Πνεύματι ημείς πάντες εις εν σώμα εβαπτίσθημεν, είτε Ιουδαίοι είτε Ελληνες, είτε δούλοι είτε ελεύθεροι, και πάντες εις εν Πνεύμα εποτίσθημεν». Προς Γαλάτας: «Ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Ελλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού». Και προς Κολοσσαείς: «Ουκ ένι Ελλην και Ιουδαίος, περιτομή και ακροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δούλος, ελεύθερος, αλλά τα πάντα και εν πάσι Χριστός». Φυσικά και δεν έχουμε εδώ κήρυγμα υπέρ της κοινωνικής ισότητας ή κάποια ενδέκατη εντολή πρώιμου διεθνισμού των αδυνάμων. Η ισότητα των ανθρώπων κατανοείται ενόψει του Χριστού και υπό τον Χριστό. Είναι πνευματική, όχι υλική. Στον καιρό του, όμως, το μήνυμα αυτό ήταν ριζοσπαστικά καινοτόμο.
Στην ιστορική πραγματικότητα, το πνεύμα του Παύλου ζει επί δύο χιλιετίες ανέστιο, άσαρκο, αμετάφραστο σε πράξη. Ο Πάπας Φραγκίσκος, με τη στάση του στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, συγκρούεται και με τους χριστιανούς πολιτικούς ηγέτες της Δύσης και με την πλειονότητα του ποιμνίου του, που τέρπεται από τους ακροδεξιούς κρωγμούς. Εμπειρος άνθρωπος, δεν μπορεί παρά να γνωρίζει ότι το πνεύμα αυτό θα κυκλοφορεί ανέστιο και στην τρίτη χιλιετία του. Τουλάχιστον, όμως, επιμένει στην ανάγκη ενός αναμνηστικού ψυχικού εμβολίου.