«Πιθανό το τείχος ανοσίας στην Ελλάδα σε έναν χρόνο»
Στην αναγκαιότητα της αναμνηστικής δόσης του εμβολίου, καθώς και στον σημαντικό ρόλο της στην οικοδόμηση ενός τείχους ανοσίας, εστιάζει ο ομότιμος καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Αγγελος Χατζάκης.
– Eναν χρόνο μετά την έναρξη εμβολιαστικών προγραμμάτων έναντι της COVID-19, πόσο μας έχουν βοηθήσει στη μάχη με την πανδημία;
Ενας χρόνος μετά την έναρξη του εμβολιασμού για τον SARSCoV-2 είναι αρκετός για να μας πείσει ότι τα εμβόλια είναι η μόνη διέξοδος για να επανέλθει προοδευτικά η επιθυμητή «κανονικότητα», αν και ο ορισμός της διαφέρει για τον καθένα από εμάς. Για τη δημόσια υγεία «κανονικότητα» είναι η μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας από COVID-19 σε επίπεδα τέτοια που η επιβάρυνση του συστήματος υγείας να είναι διαχειρίσιμη. Τα εμβόλια προστατεύουν από την εισαγωγή σε νοσοκομείο και την εξέλιξη σε σοβαρή λοίμωξη με αποτελεσματικότητα 85%-100%, δράση που διαρκεί τουλάχιστον έναν χρόνο. Η αποτελεσματικότητά τους στη διακοπή της μετάδοσης είναι αρχικά ισχυρή, αλλά πέφτει σε επίπεδα 20%-50% μετά τον πέμπτο μήνα, πράγμα που καθιστά αναγκαίο τον εμβολιασμό
με αναμνηστική δόση. Μέχρι σήμερα έχουν εμβολιαστεί πάνω από 4,2 δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Στη χώρα μας οι εμβολιασμένοι έχουν υπερβεί τα επτά εκατομμύρια. Σε 30 ευρωπαϊκές χώρες σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, ο εμβολιασμός έχει σώσει 470.000 ζωές. Η ολοκληρωμένη διαχείριση της πανδημίας απαιτεί την ύπαρξη και διαθεσιμότητα θεραπειών που μεταβάλλουν την πρόγνωση της COVID-19. Προς την κατεύθυνση αυτή είναι σε εξέλιξη μια μικρή επανάσταση με τα μονοκλωνικά αντισώματα βραχείας και μακράς δράσεως και τις από του στόματος θεραπείες. Οι φαρμακευτικές θεραπείες θα σώζουν ζωές, αλλά θα έχουν μηδαμινή επίδραση στον έλεγχο της πανδημίας.
– Σε τι διαφέρει η λοίμωξη SARS-CoV-2 σε εμβολιασμένους
σε σχέση με ανεμβολίαστους;
Η λοίμωξη σε εμβολιασμένους είναι σημαντικά διαφοροποιημένη από τις λοιμώξεις σε ανεμβολίαστους: αν και το 80% παρουσιάζει συμπτώματα, είναι ήπια η νόσος, ενώ παρατηρείται μικρό ποσοστό εισαγωγών σε νοσοκομείο (1%-2%). Η εξέλιξη των λοιμώξεων σε εμβολιασμένους είναι βαρύτερη στα άτομα με ανοσοκαταστολή και μεγαλύτερης ηλικίας. Η μεταδοτικότητα των εμβολιασμένων με λοίμωξη είναι μικρότερη από αυτή των μη εμβολιασμένων, αλλά λόγω του μεγάλου αριθμού των εμβολιασμένων
ο αριθμός των λοιμώξεων σε αυτή την ομάδα μπορεί να είναι υψηλός στην κοινότητα. Περίπου το 40% των ημερήσιων περιπτώσεων COVID-19 που ανακοινώνει ο ΕΟΔΥ είναι σε εμβολιασμένους. Δεν επιβαρύνουν ιδιαίτερα το σύστημα υγείας, αλλά συμβάλλουν σημαντικά στη μετάδοση.
– Πόσο αναγκαία είναι η τρίτη δόση του εμβολίου;
Η αναγκαιότητα της τρίτης δόσης φαίνεται στο σχήμα, που προέρχεται από ελληνική μελέτη η οποία διεξάγεται σε επαγγελματίες υγείας στο Ωνάσειο
Καρδιοχειρουργικό Κέντρο και το Λαϊκό Νοσοκομείο και δείχνει ότι τα επίπεδα των αντισωμάτων σε σχέση με τον πρώτο μήνα από την έναρξη του εμβολιασμού έχουν πέσει κατά 86%, 93% και 96% τον τέταρτο, έκτο και όγδοο μήνα αντίστοιχα. Η τρίτη δόση ενισχύει την ανοσία έναντι του SARS-CoV-2 και αποκαθιστά τη δράση του εμβολίου στον περιορισμό της μετάδοσης. Αυτό επιτυγχάνεται με την άμεση αύξηση της συγκέντρωσης των αντισωμάτων και μάλιστα σε επίπεδα που υπερβαίνουν το μέγιστο μετά τη δεύτερη δόση. Η αποτελεσματικότητα της τρίτης δόσης, σε σχέση με τον εμβολιασμό με δύο δόσεις, στην πρόληψη της εισαγωγής στο νοσοκομείο και της σοβαρής νόσου είναι άνω του 92%.
– Μπορεί τελικά να κτιστεί τείχος ανοσίας και πώς;
Η έννοια του τείχους ανοσίας έναντι του SARS-CoV-2 είναι σύνθετη διότι έχει περιορισμένη διάρκεια όσον αφορά την πρόληψη της μετάδοσης, ενώ η πρόληψη της σοβαρής νόσου φαίνεται ότι διαρκεί τουλάχιστον 8 μήνες και πιθανόν πολύ περισσότερο. Ο περιορισμός της μετάδοσης είναι δύσκολα επιτεύξιμος. Απαιτούνται η χρήση αναμνηστικών δόσεων εμβολιασμού, ανά άγνωστο προς το παρόν χρονικό διάστημα
και η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων σε υψηλά επίπεδα. Μέρα με την ημέρα συσσωρεύονται δεδομένα που υποστηρίζουν ότι ο στόχος του κτισίματος τείχους ανοσίας είναι εφικτός λόγω της εξέλιξης της ανοσολογικής απάντησης έναντι του SARS-CoV-2 που προοδευτικά, με τη χρήση αναμνηστικών δόσεων, βελτιώνεται και οδηγεί σε ενισχυμένη ανοσία σε σχέση με τον αρχικό εμβολιασμό («υπερανοσία»).
Η αναμνηστική δόση εμβολιασμού ή ο εμβολιασμός σε έδαφος φυσικής λοίμωξης, δημιουργεί κατάσταση «υπερανοσίας» η οποία έχει επιβεβαιωθεί από μελέτες ανοσογονικότητας και επιδημιολογικές μελέτες. Αναμένεται ότι η επίδραση της αναμνηστικής δόσης σε άτομα με φυσική λοίμωξη και πλήρη εμβολιασμό, καθώς και σε άτομα με λοίμωξη έπειτα από εμβολιασμό θα οδηγήσουν σε αντίστοιχα αποτελέσματα. Η δημιουργία του τείχους ανοσίας είναι άγνωστο πότε θα επιτευχθεί και διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στην Ελλάδα είναι πιθανό να επιτευχθεί σε περίπου έναν χρόνο (το καλό σενάριο) ή και σε μεγαλύτερο διάστημα εφόσον οι νέες παραλλαγές του ιού επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού δεν πλησιάσει το 80%.
«Η τρίτη δόση ενισχύει την ανοσία έναντι του SARS-CoV-2 και αποκαθιστά τη δράση του εμβολίου στον περιορισμό της μετάδοσης».