Η κρίση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης
Το πρώτο σοκ ήρθε με την ξαφνική ανατροπή της πορτογαλικής δικτατορίας στις 25 Απριλίου 1974, η οποία βύθισε τη χώρα σε πολιτική αναταραχή και έπιασε απροετοίμαστη τη Δύση. Το νέο στρατιωτικό καθεστώς στην Πορτογαλία ήταν αναποφάσιστο ως προς το ποια κατεύθυνση όφειλε να ακολουθήσει η χώρα και εάν θα έπρεπε να παραδώσει ή όχι την εξουσία σε μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Υπήρχαν ανησυχίες ότι η χώρα ίσως διολίσθαινε προς ένα είδος ευρωκομμουνισμού και ότι θα υπονομευόταν η παραμονή της Πορτογαλίας στο ΝΑΤΟ. Τέτοιες ανησυχίες εκφράστηκαν έντονα στην Ουάσιγκτον. Για τον Κίσινγκερ, ήταν σημαντικό να απομονωθεί η Πορτογαλία, που εφέρετο να είχε «χαθεί» για τη Δύση προς όφελος του κομμουνισμού. Οι Εννέα ήταν εξίσου προβληματισμένοι για το αβέβαιο μέλλον της χώρας, με τον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον να κηρύσσει την Πορτογαλία «δοκιμασία για τη διατήρηση της ύφεσης». Μόλις τέσσερις μήνες μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, η ελληνική δικτατορία κατέρρευσε. Η νέα ελληνική κυβέρνηση που συγκροτήθηκε, αντιμέτωπη με ένα ταχέως αναπτυσσόμενο ρεύμα αντιαμερικανισμού και τις ταπεινωτικές συνέπειες της πρόσφατης διπλής τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, βρέθηκε υπό πίεση να αντιδράσει. Ο πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής ανακοίνωσε την αποχώρηση της χώρας από τις στρατιωτικές δομές του ΝΑΤΟ και ζήτησε την επαναδιαπραγμάτευση του μελλοντικού καθεστώτος λειτουργίας των αμερικανικών βάσεων στο ελληνικό έδαφος.
Η απειλή για τη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ μετά την αποχώρηση της Ελλάδας και την ασταθή πολιτική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η χώρα κατά τη μετάβαση στη δημοκρατία ήταν μεγάλη. Αν και ο Καραμανλής ήταν σταθερά προσανατολισμένος στη Δύση και η κυβέρνησή του είχε καταστήσει σαφές ότι η αποχώρηση από το ΝΑΤΟ ήταν η λιγότερο επιζήμια, αλλά και η μόνη αποδεκτή πολιτική επιλογή από τον ελληνικό λαό, εκφράζονταν φόβοι για τον μελλοντικό πολιτικό προσανατολισμό της Ελλάδας λόγω της ανόδου της Αριστεράς στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Το νεοσύστατο ΠΑΣΟΚ, παρά την τρίτη θέση στις βουλευτικές εκλογές του 1974, γινόταν σταδιακά ολοένα και πιο δημοφιλές κόμμα, διεξάγοντας τον πολιτικό του αγώνα στη βάση του αντιαμερικανισμού και της αντίθεσης στην ένταξη στην ΕΟΚ.
Οι φόβοι της Ευρώπης για την Ελλάδα επιδεινώθηκαν από τις πιθανές επιπτώσεις που θα είχε μια ελληνική κρίση στις γειτονικές χώρες της Νότιας Ευρώπης. Η δικτατορία του Φράνκο στην Ισπανία φαινόταν να πλησιάζει στο τέλος της το 1975, με τη συμφωνία για τη λειτουργία των αμερικανικών βάσεων του 1953 να βρίσκεται υπό δυνητική αμφισβήτηση. Οι δυτικοί ηγέτες ανησυχούσαν εξίσου για την εσωτερική αστάθεια και την οικονομική κρίση της Ιταλίας. Τη δεκαετία του '70 η Ιταλία χαρακτηρίστηκε αναξιόπιστος εταίρος και «μαλακό υπογάστριο» του ΝΑΤΟ. Η ανησυχία ενισχύθηκε με τον Ιστορικό Συμβιβασμό του 1976 και την πιθανότητα να έρθει στην εξουσία το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα.