Στα άδυτα του γυναικείου κόσμου
Η πλάτη ως έρμα, ανάγκη, πόθος και ατέλεστη ένωση στην πρώτη ποιητική συλλογή της Μαριαλένας Σπυροπούλου
εκδ.
σελ.
του Αντόνιο Κανόβα ή σαν την Κογιούκι στην ακροτελεύτια σκηνή του «Τελευταίου Σαμουράι», όπου παραμερίζει τη μεταξωτή κουρτίνα των μαλλιών της για να μας εμφανίσει σε γκρο πλαν τη νοτισμένη πλάτη της. Μέρος του σώματος υπνωτιστικό, περιπαθές, μα πάνω από όλα ευάλωτο, η πλάτη στηρίζει, αλλά χρειάζεται και στήριξη για να ορθώσει το ανάστημά της. Στέκει άδροση δίχως τα βλέμματα των άλλων και εύθραυστη αν μείνει ακάλυπτη, αν ένα χέρι πατρικό, συντροφικό, ερωτικό ή έστω καλόβουλο δεν της συμπαρασταθεί.
Η Μαριαλένα Σπυροπούλου, στην πρώτη της ποιητική συλλογή «Κόρη χωρίς πλάτη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στερέωμα (έχουν προηγηθεί δύο πεζογραφικά βιβλία που έδωσαν υπόσταση στον συγγραφικό κόσμο που έχει αρχίσει να δομεί), μας εμφανίζει αυτό ακριβώς το σημείο του σώματος όχι απαραίτητα με την αισθητική του αποτύπωση ή (μόνο) με την ερωτική του εκφορά, αλλά ως πυρηνικό σημείο της ύπαρξης μιας γυναίκας.
Κόρη, μάνα, ερωμένη: γυναίκα που στέκει μπρος στο φάσμα του χρόνου που περνάει από πάνω της κουβαλώντας τα βάρη του παρελθόντος και τα προσδοκώμενα ενός μέλλοντος μετρημένης μαγείας, αλλά μεγαλύτερης συναίσθησης.
Η πλάτη στην ποίηση της Σπυροπούλου είναι το έρμα, η ανάγκη, ο πόθος, το προβαλλόμενο αίτημα συνάφειας, αλλά και μια ατέλεστη ένωση. Είναι αυτό που δεν στάθηκε, που χάθηκε, που δεν βρέθηκε και που όμως δεν άφησε πίσω του ένα σώμα διαψευσμένο. Μισό μεν, αλλά ικανό να προχωρήσει με το στέρνο προτεταμένο. Με αμυχές, αλλά και με μια στητή αναλαμπή ελπίδας.
Την ίδια στιγμή που η διάψευση
αφήνει την τραχιά της κόψη στις λέξεις (όπως το τελευταίο τρίστιχο στο ποίημα «Θεμιτό»: «αλλά εσύ/ απλώς κοιμάσαι/ και αυτό είναι θεμιτό»), έρχεται η αισιόδοξη απαντοχή στο ποίημα «Κολυμπώντας» («τώρα που γερνάω/ ξαναγεννιέμαι/ κολυμπώντας») να μας υπενθυμίσει πως το δράμα κάθε ανθρώπου είναι μια πορεία από την ελπίδα στην απόγνωση.
Η πλάτη στην ποιητική συλλογή της Σπυροπούλου είναι ένα σύμβολο, διατηρώντας όμως την υλική της υπόσταση. Το σώμα πάσχει, επιθυμεί, μοιράζεται ηδονές, απομένει μονάχο, καταλείπεται στη φθορά του χρόνου και συνάμα μας προσφέρει Εγκον Σίλε,
ένα συμβολικό όριο μέσα στο οποίο αναπόδραστα κινείται. Η σάρκινη υπόστασή του είναι αυτή που το ενώνει και το διαχωρίζει από τον κόσμο. Ενα προπύργιο ατομικότητας,
αλλά και ένα κέλυφος συλλογικότητας.
Στο ποίημα «Μαύρο φόρεμα», ένα ξώπλατο είναι κάτι παραπάνω από μια ενδυματολογική νύξη, γίνεται μια επιλογή ζωής. Οχι ένας ακκισμός ή ένα θωπευτικό κάλεσμα, αλλά η ανάγκη της γυναίκας να ζήσει ακάλυπτη μπρος στο χείλος του γκρεμού. Ωστόσο, να ζήσει γνωρίζοντας πως δίχως τη διακινδύνευση δεν μπορεί να νοηθεί η εμπειρία.
Ενα καίριο αίτημα
Υπάρχουν στη συλλογή ποιήματα σπλαχνικής αλήθειας, όπως τα ποιήματα «Με τα κορίτσια» και «Η μυστική καταπακτή της αγάπης». Είναι αυτά που αφήνουν ένα ρίγος μητρικών ενθυμήσεων, αλλά και συντροφικότητας μεταξύ των γυναικών που παλεύουν, που προχωρούν,
που αντέχουν. Ενα αίτημα καθοριστικό και καίριο στις μέρες μας, όπου τα επίχειρα της πατριαρχίας αποτυπώνονται με σκληρό τρόπο στα σώματα πολλών γυναικών.
Εχουμε μια ποίηση γραμμένη από γυναίκα που εισδύει στα άδυτα του γυναικείου κόσμου με το θάρρος της απογύμνωσης και συνάμα της εγκαρτέρησης, για να παραδοθεί το ποιητικό κοίτασμα σε όλους μας. Ετσι που το φύλο να μην είναι διαχωριστικός παράγοντας, αλλά σημάδι εκκίνησης να βρεθούμε όλοι (άνδρες και γυναίκες) στον ενδιάμεσο χώρο της αλληλοκατανόησης, της τρωτής φύσης μας (παραδέρνουμε ψάχνοντας πάντα μια πλάτη) και της αποδοχής στη διαφορετικότητα. Οπως σημειώνει και η Σπυροπούλου στο ποίημά της «Τα φύλα και τα φύλλα»: «Ορφανός ο κόσμος/ όταν το φύ-λο λείπει».
Οι στίχοι που περικλείουν με τον πιο εύγλωττο τρόπο την ανάγκη της γυναίκας να υπάρξει με κάθε τίμημα, με την παρηγορητική αίσθηση πως κάθε απώλεια είναι ένα απόκτημα που επιστρέφει με άλλο τρόπο, ανήκουν στο ποίημα «Η μοίρα της»: «Ισως η μοίρα μιας πλάτης/ είναι να στέκεται στον τοίχο/ Το στέρνο όμως προχωρά/ και ας μπάζει από παντού».
Η Σπυροπούλου, με την πρώτη της ποιητική συλλογή, συνεχίζει ουσιαστικά αυτό που έχει ξεκινήσει να κάνει και με την πεζογραφία της: να σκάβει τα απάτητα μέρη του ανθρώπου, να ρίχνει φως στο αθέατο ή στο επιμελώς κρυμμένο, και το κάνει με τόλμη.
«Ισως η μοίρα μιας πλάτης/ είναι να στέκεται στον τοίχο/ Το στέρνο όμως προχωρά/ και ας μπάζει από παντού».