Συνωμοσιολογιών το ανάγνωσμα

Να βγαίνεις τέταρτος ανάμεσα σε δεκαεφτά ανταγωνιστές δεν είναι άσχημη επίδοση. Εκτός κι αν είναι άσχημο το ίδιο το άθλημα. Και η αλήθεια είναι ότι η «Επιρρέπεια στη Συνωμοσιολογία» δεν έχει τίποτε το ωραίο και τιμητικό. Ας μην ξαναπιάσουμε όμως το τροπάριο για «τον τόπο όπου γεννήθηκε ο ορθός λόγος», γιατί θα γλιστρήσουμε από τον αυτοσαρκασμό στον αυτοοικτιρμό.

Ας αρκεστούμε στην τοσοδούλα χαρά που προσφέρει το γεγονός ότι δεν είμαστε δα πρώτοι και χειρότεροι στους δεκαεφτά. Οπως έδειξε ευρωπαϊκή μελέτη με επικεφαλής τον Γιάννη Θεοχάρη, καθηγητή Ψηφιακής Διακυβέρνησης του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου (βλ. «Κ», 5.12), πρώτη στο πάθος για τις θεωρίες συνωμοσίας, κυρίως πανδημιολογικές, κατατάσσεται η Ρουμανία. Ακολουθούν η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ελλάδα μαζί με το Ισραήλ. Ενδιαφέρουσα η ισοπαλία των δύο «περιούσιων λαών».

Πώς προέκυψε το ανορθολογικό πάθος στις άλλες χώρες δεν το ξέρω. Για την πατρίδα μας, κάτι έχουμε να πούμε όλοι, καλό ή κακό, έτσι όπως πηγαινοερχόμαστε συνεχώς ανάμεσα στους ρόλους του κριτή και του κρινόμενου. Αίφνης, δεν είναι παιδαγωγικά αδιάφορο το γεγονός ότι τα γενέθλια των Ελλήνων ως συνελλήνων, και όχι ως κατοίκων ανταγωνιζόμενων πόλεων, τα βλέπουμε υπό το πρίσμα του μύθου της αδικίας που υπέστησαν από τους Τρώες. «Μας έκλεψαν την Ελένη...». Ψύχραιμος ο Ηρόδοτος, λέει πως αν αρχίσουμε να μετράμε πόσες Ελληνίδες άρπαξαν οι Ασιάτες και πόσες Ασιάτισσες οι Ελληνες, θα χαθούμε στον λογαριασμό.

Και την Επανάσταση του 1821, τα άλλα μας γενέθλια, μαθαίνουμε να την προσεγγίζουμε μέσα από τον άγονα βατό δρόμο τής εις βάρος μας αδικίας από τους Ευρωπαίους και των διεθνών συνωμοσιών κατά του Αγώνα. Φυσικά και δεν ενθουσιάστηκε η Ιερά Συμμαχία, φυσικά και σκευώρησε. Εντούτοις, η επιλογή των ανθελληνικών ραδιουργιών ως μοναδικού (ή κυριότερου) ερμηνευτικού κλειδιού αφήνει απέξω και τους εμφυλίους και τη ναυμαχία του Ναυαρίνου.

Επί κρίσεων, ο ανορθολογισμός ακμάζει και προελαύνει. Το βλέπουμε και με την πανδημία. Οι συνωμοσιολογικές θεωρίες έχουν χιλιάδες ακολούθους στα σόσιαλ μίντια λόγω δύο πλεονεκτημάτων: Προσφέρουν ολιστικές «ερμηνείες», δουλεμένες σαν εύπεπτο σενάριο που βάζει τάξη στο χάος. Και σε απαλλάσσουν από το φορτίο των ευθυνών σου. Εφόσον φταίνε κάποιοι σκοτεινοί και ανίκητοι «άλλοι», εσύ ένα χρέος έχεις: να πολεμάς τους «συνωμότες». Ακόμα κι αν «συνωμοτούν» για να σώσουν τη ζωή σου.