Το μικρό ανάκτορο της Ηρώδου Αττικού αφηγείται ιστορίες
Η ιστορία του Μεγάρου Μαξίμου ξεκινάει το 1912 και φθάνει στο σήμερα, γοητευτική και πολυδαίδαλη, για να αγκαλιάσει πτυχές της κοινωνίας, της διπλωματίας, της πολιτικής. Λίγα κτίρια στο κέντρο της Αθήνας φέρουν τόσους συμβολισμούς και όπως συμβαίνει συχνά με κτίρια μεγάλης προβολής, η ιστορία των πρώτων χρόνων τους παραμένει υποφωτισμένη.
Θα ήταν ένα ακόμη χρονικό με ονόματα, ημερομηνίες και κύκλους ακμής, παρακμής και αναγέννησης, αν δεν είχαμε στα χέρια μας τη βιογραφία αυτής της ξεχωριστής οικίας, έτσι όπως τη συμπεριέλαβε στις αναμνήσεις του ο ευπατρίδης Γιάννης Π. Μελάς. Στη σημερινή κοινωνία έχουν λησμονηθεί τα ονόματα των πρώτου κύκλου των κτητόρων, του Αλεξάνδρου Μιχαληνού, τραπεζίτη και εφοπλιστή με καταγωγή από τη Χίο και της Ιρένας Μανούση (1878-1956), που θέλησαν να χτίσουν το «σπίτι των ονείρων» τους στην Ηρώδου Αττικού. Η Ιρένα Μανούση, δέσποινα των Αθηνών, γόνος οικογενείας που με αφετηρία τη Σιάτιστα έκανε μεγάλη περιουσία στη Βουδαπέστη, ήταν θεία του Γιάννη Π. Μελά. Ο σύζυγός της Αλέξανδρος Μιχαληνός απεβίωσε το 1914, όταν το σπίτι που έχτιζαν στην Ηρώδου Αττικού ήταν ημιτελές. Παντρεύτηκε τον Δημήτρη Μάξιμο, υποδιευθυντή τότε της Εθνικής Τράπεζας, το 1917. Ηταν ο τρίτος της γάμος, καθώς είχε την ατυχία να χάσει και τον πρώτο σύζυγό της, λίγους μήνες μετά τον γάμο.
Το Μέγαρο Μαξίμου παίρνει αυτή την ονομασία του από τη στιγμή που περιέρχεται στο ελληνικό κράτος το 1952. Εν τω μεταξύ έχουν μεσολαβήσει πολλά. Από το 1912 όταν αγοράστηκε το οικόπεδο από τον Αλέξανδρο Μιχαληνό έως το 1952 μεσολάβησαν οι Βαλκανικοί, ο Διχασμός, η Καταστροφή, η Αβασίλευτη Δημοκρατία, η 4η Αυγούστου, η Κατοχή, ο Εμφύλιος. Η οικοδόμηση του κτιρίου, με σχέδια του στυλίστα αρχιτέκτονα Αναστασίου Χέλμη (που είχε σχεδιάσει και την οικία Βόγλη στη Βασιλίσσης Σοφίας, τότε Κηφισιάς), ολοκληρώθηκε σταδιακά και το σπίτι κατοικήθηκε οριστικά από το ζεύγος Μαξίμου μετά το 1927. Εν τω μεταξύ ήταν ήδη ένα σπίτι γεμάτο αντίκες και έργα τέχνης από τη Φλωρεντία. Τόσο ο Αλέξανδρος Μιχαληνός όσο και ο Δημήτρης Μάξιμος κατάγονταν αμφότεροι από μεγάλες οικογένειες με επαφές στη Δύση.
Εχει λησμονηθεί πως η οικία Μαξίμου στέγασε για πέντε χρόνια την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την περίοδο 19221927, όταν ο Δημήτρης Μάξιμος και η Ιρένα Μανούση ακολουθούν στην εξορία τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τη βασίλισσα Σοφία (παρότι ο Μάξιμος ήταν διοικητής της Εθνικής Τράπεζας από το 1920). Ο Κωνσταντίνος πεθαίνει στην Ιταλία το 1923, αλλά οι Μάξιμοι παραμένουν εκτός Ελλάδος.
Το Μέγαρο Μαξίμου ήταν η κατοικία του ζεύγους από το 1927 έως το 1941, χωρίς προβλήματα, έως την επίταξή του από τους Γερμανούς. Εκεί διέμεινε ο στρατάρχης Βίλχελμ Λιστ (1880-1971), που το 1947 καταδικάστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Λέγεται πως είχε εκτιμήσει το γεμάτο έργα τέχνης σπίτι του Μαξίμου. Ηταν ονομαστός και ο κήπος, όπως και η εσωτερική διακόσμηση με εξαιρετική πολυτέλεια. Ηδη από το 1930 υπήρχε δεύτερο ψυγείο που έκανε μόνο παγάκια. Ο Μάξιμος ακολούθησε πορεία στην πολιτική έως το 1947, αλλά παραιτήθηκε οριστικά λίγους μήνες αφότου ορκίστηκε εξωκοινοβουλευτικός πρωθυπουργός σε κυβέρνηση συνασπισμού.
Το άδοξο τέλος της ζωής στο ωραίο σπίτι της Ηρώδου Αττικού συμβαίνει μετά το εγκεφαλικό που υπέστη η Ιρένα το 1952. Το ζεύγος μετακομίζει στην πεθερά του Μαξίμου, σε ωραίο αρχοντικό της οδού Λυκείου 3 (έχει κατεδαφιστεί). Ο Μάξιμος πεθαίνει το 1955 και η σύζυγός του έναν χρόνο μετά. Το 1952 το σπίτι βγαίνει προς πώληση. Η αξία του εκτιμάται σε 11 δισ. δρχ. αλλά ο Μάξιμος δέχεται να το πουλήσει στο κράτος για 5,5 δισεκατομμύρια με όλα τα ανεκτίμητης αξίας έπιπλα και έργα τέχνης. Ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας δηλώνει πως το κτίριο θα λέγεται εφεξής «Μέγαρο Μαξίμου».
Το Μέγαρο όμως σχεδόν εγκαταλείπεται έως τα χρόνια της δικτατορίας. Εχει μείνει στην Ιστορία με τις σωστές δόσεις ειρωνείας η επέλαση του ζεύγους Ζωιτάκη, που αλλάζει τα πάντα. Εχει ενδιαφέρον το άρθρο της Ρένας Θεολογίδου στον «Ταχυδρόμο» στις 16 Νοεμβρίου 1978. «Μπήκαν, λοιπόν, μέσα και το έκαναν αγνώριστο. Τα έπιπλα του σπιτιού ήταν αντίγραφα εγγλέζικα, αυθεντικά μεσαιωνικά και αναγεννησιακά κομμάτια ανυπολόγιστης αξίας, που ο Μάξιμος, μανιώδης συλλέκτης, έφερνε κάθε φορά από τα ταξίδια του στο εξωτερικό». Το Μέγαρο Μαξίμου, όπως έμελλε να το μάθουμε, είναι προϊόν της Μεταπολίτευσης, αλλά οι διαδρομές της ιστορίας του μας οδηγούν στις μεγάλες περιουσίες που έχτισαν οι Ελληνες έμποροι, τραπεζίτες και εφοπλιστές του 19ου αιώνα, αλλά και στους κώδικες της μικρής μεγαλοαστικής τάξης της Αθήνας. Η ιστορία του συνεχίζεται και κάθε χρόνο αθροίζονται νέα κεφάλαια.