Ο πρώτος τζαζ δίσκος στην Τουρκία
Η ιστορία του άλμπουμ «Jazz Semai», της πρώτης ηχογράφησης του είδους στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, το 1978
ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΥΓΓΟΛΙΑ Μέρες που είναι, με τις εθνικές σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας εξαιρετικά τεταμένες, ανιχνεύουμε την παρθενική απόπειρα ηχογράφησης ολοκληρωμένου τζαζ δίσκου στην Τουρκία το 1978. Πρόκειται για το εξαιρετικό άλμπουμ «Jazz Semai» των Τούρκων jazzmen Τούνα Οτενέλ (πιάνο, ηλεκτρικό πιάνο, σοπράνο σαξόφωνο), Ερόλ Πεκάν (ντραμς, κρουστά) και Κουντρέτ Οζτοπράκ (μπάσο και κρουστά), που ηχογραφήθηκε στις 8, 10 και 13 Μαρτίου 1978 στο στούντιο του διακεκριμένου πιανίστα, ενορχηστρωτή, μαέστρου, παραγωγού Ουμίτ Ερόγλου στην Αγκυρα και κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ.
Είχαν προηγηθεί ο σπουδαίος Τουρκοσουηδός τζαζ τρομπετίστας Μουβαφάκ «Maffy» Φαλάι και ο βιρτουόζος κρουστός Οκάι Τεμίζ, που είχαν ηχογραφήσει εκτός Τουρκίας, όμως το «Jazz Semai» ερχόταν να εγκαινιάσει την αμιγώς τουρκική τζαζ ηχογραφημένη στη χώρα. Το υλικό δημιουργήθηκε σε μια έκρυθμη πολιτική κατάσταση (πρόεδρος ο Ετσεβίτ, έξαρση τρομοκρατίας, ανάδυση ισλαμικού φονταμενταλισμού, χρόνια οικονομική κρίση, υψηλός πληθωρισμός, δημόσιο χρέος, ίδρυση Κουρδικού Εργατικού Κόμματος - PKK).
Το μεγαλύτερο ηλικιακά μέλος του τρίο ήταν ο 45χρονος τότε ντράμερ Ερόλ Πεκάν, εμβληματική
μορφή της τουρκικής τζαζ, ραδιοφωνικός παραγωγός από το 1959 με το δημοφιλές πρόγραμμα «Jazz Disc Jokey», που άναψε τη φλόγα της νέας τότε αναδυόμενης τζαζ στη χώρα,
επηρεάζοντας πλήθος μουσικών και δημιουργώντας ένα ευρύ ακροατήριο του είδους. Συνεργάστηκε με σπουδαίους μουσικούς της τζαζ –Φιλ Γουντς, Κρίστιαν Μακμπράιντ, Τζέσε Ντέιβις– και έπαιξε σε Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο, Σικάγο, ενώ ως προσκεκλημένος της αμερικανικής κυβέρνησης έδωσε σημαντικές διαλέξεις για την τζαζ.
Μαζί του στο ρυθμικό τμήμα του δίσκου ο 30χρονος τότε μπασίστας Κουντρέτ Οζτοπράκ, που ξεκίνησε με την πρώτη του επαγγελματική μπάντα Siluetler (Silhouettes). Ενώ υπηρετούσε στον στρατό στην Αγκυρα το 1968, στράφηκε από το πιάνο στο ηλεκτρικό μπάσο. Επαιξε δυο χρόνια ζωντανά με τους Πεκάν και Οτενέλ στη γνωστή σκηνή του
Grand Hotel της Αγκυρας. Ενορχήστρωνε για την ορχήστρα της τουρκικής τηλεόρασης και τη δισκογραφία, ενώ συμμετείχε στο σχήμα της Νορβηγίδας τραγουδίστριας Καρίν Κρογκ.
Αφήσαμε τελευταίο τον μοναδικό επιζώντα, 75χρονο σήμερα και ψυχή του δίσκου Τούνα Οτενέλ, έναν από τους καλύτερους Τούρκους μουσικούς, που υπογράφει τις συνθέσεις του δίσκου, εκτός του παραδοσιακού «Ali΄Yi Gordum Ali΄Yi» (I saw Ali) και πραγματικά μεγαλουργεί με το δεξιοτεχνικό, βαθιά εκφραστικό παίξιμό του στο πιάνο. Από τα 5 του έπαιξε με τον βιολιστή πατέρα του και αργότερα, λόγω της μουσικής μνήμης του, στο Κρατικό Ωδείο Αγκυρας πήρε το προσωνύμιο «Devil Ear». Γνώριζε
πολύ καλά διάφορα είδη μουσικής (τσιγγάνικη, ιταλική, ισπανική, ρωσική κ.λπ.).
Το μεγάλο του πάθος για την τζαζ και οι σπουδαίες επιδόσεις του, όμως, δεν ήταν ο καλύτερος σύμμαχός του, αφού την περίοδο εκείνη μόνο η αγάπη για την κλασική μουσική επιβραβευόταν, ενώ τα υπόλοιπα πάθη απορρίπτονταν. Το 1964 ως μέλος της τζαζ ορχήστρας του Μετίν Γκουρέλ εκδηλώθηκε το μεγάλο του ενδιαφέρον και για το σαξόφωνο (άλτο, τενόρο, σοπράνο) καθιστώντας τον κορυφαίο της γενιάς του. Μετά την ηχογράφηση του «Jazz Semai» περιόδευσε στην Ευρώπη με τον διάσημο κρουστό Οκάι Τεμίζ (στου οποίου το άλμπουμ «Zikir» ηχογράφησε), τον δεξιοτέχνη του νέι Ακά Γκουντούζ
Οι Τούρκοι jazzmen Τούνα Οτενέλ, Ερόλ Πεκάν και Κουντρέτ Οζτοπράκ ηχογράφησαν το άλμπουμ «Jazz Semai» στις 8, 10 και 13 Μαρτίου 1978 στην Αγκυρα (κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ).
Κουρμπάι και τον Μουβαφάκ Φαλάι, συνέπραξε με αστέρες της διεθνούς τζαζ: Χέρμπι Χάνκοκ, Μπένι Κάρτερ, Καρίν Κρογκ, Χίλτον Ρουίζ, Κλαρκ Τέρι, Μπάστερ Ουίλιαμς. Ηχογράφησε εκλεκτά άλμπουμ, όπως το «L΄ Ecume De Vian» όπου συμμετείχαν ο κοντραμπασίστας Πιερ Μισελό και ο ντράμερ Φιλίπ Κομπεγιέ.
Το «Jazz Semai» αποτελείται από σφιχτοδεμένες, καλοδουλεμένες συνθέσεις, ακτινοβολώντας μια τζαζ ευρηματική, δημιουργική, απολαυστική, που πατάει σε βασικά θέματα και αναπτύσσεται αυτοσχεδιαστικά, χωρίς να ξενίζει. Με μνήμες από την τουρκική παράδοση, που διατηρούν την ανατολίτικη αύρα και την εξωτική ομορφιά τους και που αφομοιώνονται
από τον δυτικό ήχο της τζαζ, η μουσική εμπλουτίζεται με ονειρικά ηχοχρώματα και αποκτάει ταξιδιάρικη διάθεση. Δονείται από εξωστρεφείς, χαρούμενους ρυθμούς που ξετυλίγονται στο υπέροχο «Senlik», στα «Koy Yolu», «Erkek Kardes» και στο ομώνυμο κομμάτι, γλυκές, μελαγχολικές, νοσταλγικές, ρομαντικές μελωδίες που ξεχειλίζουν λυρισμό μέσα στις πανέμορφες μπαλάντες «Arzular», «Agit», «Ruyadaki Sesler». Μουσική σπάνιας πληρότητας, υποδειγματικά εκτελεσμένη, με έντονο συναισθηματικό φορτίο πρωτίστως σε πιάνο - σαξόφωνο και πληθώρα εκφραστικών δρόμων, που κάποιες στιγμές ενδύεται τη νουάρ ατμόσφαιρα, ακολουθεί κινηματογραφικές διαδρομές και δημιουργεί εικόνες.
Οι ιστορίες Ελλάδας και Τουρκίας στην ηχογράφηση τζαζ δίσκων έχουν σχεδόν ίδια χρονική αφετηρία, αφού έναν μόλις χρόνο μετά, στις 15 Απριλίου 1979, ηχογραφήθηκε ζωντανά ο πρώτος δίσκος τζαζ στην Ελλάδα, το «Αυτοσχεδιάζοντας στου Μπαράκου», στο θρυλικό τζαζ κλαμπ της Πλάκας, όπου ο πιανίστας Σάκης Παπαδημητρίου και ο σαξοφωνίστας-κλαρινετίστας Φλώρος Φλωρίδης ξεδίπλωναν ένα πληθωρικό, άκρως δημιουργικό αυτοσχεδιαστικό τζαζ σετ, συνταιριάζοντας ιδανικά αβανγκάρντ στοιχεία και παραδοσιακές μουσικές αναφορές.