Ο πατερναλισμός και τα κακά παιδιά
ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ
Οακραία επιθετικός λόγος του Τούρκου προέδρου εναντίον της Ελλάδας μπορεί να είναι σημάδι του καιρού, όπου διεθνώς η περίτεχνη, παραδοσιακή γλώσσα της διπλωματίας έχει παραγκωνιστεί από την ωμότητα πράξεων και λόγου. Είναι, όμως, και συστατικό στοιχείο της προσωπικότητας και της πολιτικής του Ερντογάν.
Ο άνθρωπος που κυριαρχεί στην Τουρκία τις τελευταίες δύο δεκαετίες είναι προϊόν μιας κουλτούρας όπου οι πολίτες θεωρούνται παιδιά και οι έχοντες εξουσία –είτε εκπρόσωποι του κεμαλικού «βαθιού κράτους» είτε ισλαμιστές πολιτικοί– χωρίζουν τον πληθυσμό σε «καλούς» και «κακούς», χωρίς να αναγνωρίζουν ίσα δικαιώματα σε όλους. Ο Ερντογάν, όμως, έχει πάει την τακτική αυτή ακόμη πιο πέρα. Δεν θεωρεί μόνο τους Τούρκους «ιδιοκτησία» του, να τους συμπεριφέρεται όπως θέλει, αλλά αντιμετωπίζει και άλλους λαούς με τον ίδιο τρόπο. Παρεμβαίνει με στρατιωτικά μέσα όπου θέλει, απαιτεί ό,τι θέλει, απειλώντας όποιον αντιστέκεται, αψηφά κανόνες και δίκαιο, διαμαρτύρεται συνεχώς για δήθεν αδικίες εναντίον της Τουρκίας και, την ίδια ώρα, διακηρύττει ότι η Τουρκία (και, κατ' επέκταση, αυτός) έχει την ισχύ και το δικαίωμα να πράττει όπως θέλει. Εντός Τουρκίας, αυτό σημαίνει βάναυση κακοποίηση των δικαιωμάτων των πολιτών – και όσων διαφωνούν με την πολιτική του σήμερα και για το σύνολο του πληθυσμού.
Το κρεσέντο επιθέσεων εναντίον των Ελλήνων έχει στόχο τη συσπείρωση των οπαδών του Τούρκου προέδρου στην εσωτερική πολιτική σκηνή, ώστε αυτός να φαίνεται μεγαλύτερος πατριώτης απ' ό,τι οι επικριτές του στην αντιπολίτευση. Οι αντιρρήσεις των Ρώσων και Αμερικανών σε νέα τουρκική εισβολή στη Β. Συρία, τα προβλήματα της οικονομίας και το γεγονός ότι ήδη παίχτηκε το χαρτί της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για τον θεαματικό νέο θρίαμβο που ένας αυταρχικός ηγέτης έχει ανάγκη. Αυτό οδηγεί αυτομάτως σε ένταση στο μέτωπο με την Ελλάδα και την Κύπρο. Επίσης, μέρος της παντοδυναμίας που θέλει να εμφανίζει ο Ερντογάν είναι οι προσωπικές του σχέσεις με ξένους ηγέτες. Ετσι, η στήριξη για τον πόλεμο εναντίον του Ασαντ παρουσιάστηκε στην Τουρκία ως αντίδραση επειδή ο Σύρος πρόεδρος δεν ακολούθησε τις συμβουλές του. Οι προσωπικές επιθέσεις στον Κυριάκο Μητσοτάκη, όπως και στον Εμανουέλ Μακρόν πριν από δύο χρόνια, έχουν στόχο ο Ερντογάν να εμφανίζεται ως τιμητής των πάντων και στο εξωτερικό.
Εάν δεν μπορεί στην πραγματικότητα να επεκτείνει τα σύνορα «της καρδιάς», τουλάχιστον επεκτείνει τα σύνορα της αλαζονείας του, αποτιμώντας άλλους λαούς και τους ηγέτες τους με κριτήριο τις δικές του επιθυμίες και τα δικά του συμφέροντα.
Ισχυριζόμενος ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν είναι «έντιμος πολιτικός», ο Ερντογάν αποκαλύπτει το μέγεθος του παράλογου πατερναλισμού του. Αυτή η έλλειψη ορίων μπορεί να φανατίζει τους οπαδούς καταλλήλως. Αποκαλύπτει, όμως, την αδυναμία του να ξεφύγει από τον πολιτικό πρωτογονισμό που παρασύρει τη χώρα του συνεχώς σε περιπέτειες.