Το άγγιγμα του Απόλλωνα χρυσώνει την Υδρα
Εγκαινιάστηκε το έργο του Τζεφ Κουνς
ΜΑΡΩΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
Οι αχτίδες του τεράστιου χρυσού ήλιου που ο Τζεφ Κουνς έχει τοποθετήσει στη στέγη των παλαιών Σφαγείων της Υδρας αστράφτουν στο φως του μεσημεριού. Το γλυπτό, μορφή οικεία από αναρίθμητες εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων, περιστρέφεται με ταυτόχρονη διπλή κίνηση: γυρίζει μηχανικά γύρω από τον εαυτό του και «φυσικά» χάρη στη πνοή του ανέμου – ένα εντυπωσιακό ανεμοδούριο, που κάνει μικρές κινήσεις πάνω από τη γραμμή του ορίζοντα.
Το αποτέλεσμα είναι ακαταμάχητο, αδύνατον να πάρεις το βλέμμα από επάνω του. Σε συσχετισμό με το ηλιοβασίλεμα στις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου –εκεί όπου ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός ήκμασε, και ο καλλιτέχνης έχει στραμμένο το βλέμμα–, σε διάλογο με τα αρχετυπικά σύμβολα των πολιτισμών της Ανατολής που θεοποίησαν τον λαμπρό θεό του φωτός, αυτός ο ήλιος κατακτά τον θεατή πριν καν πλησιάσει κοντά του.
Πολυπληθές κοινό
Τη Δευτέρα το βράδυ, το έργο in situ με τίτλο «Απόλλωνας (Apollo) που δημιούργησε o διάσημος Αμερικανός καλλιτέχνης με ανάθεση του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ εγκαινιάστηκε. Μέχρι την τελευταία στιγμή το project βρισκόταν σε εξέλιξη και κάποια επιμέρους στοιχεία διαμορφώνονταν. Η σιωπή που τηρήθηκε ως προς το περιεχόμενό του –ο καλλιτέχνης απαίτησε μυστικότητα επιδιώκοντας να μας εκπλήξει κι επίσης αξίωσε να μη γίνει ξενάγηση και κανενός είδους «ερμηνεία» της δουλειάς του– αύξησε την ανυπομονησία. Η δε ακτινοβολία του ονόματός του στην παγκόσμια σκηνή της σύγχρονης τέχνης συγκέντρωσε στην Υδρα ένα πολυπληθές κοινό. Περίπου δύο χιλιάδες προσκεκλημένοι, όπως ειπώθηκε, Ελληνες και ξένοι καλλιτέχνες, φιλότεχνοι από όλο τον κόσμο, πολιτικοί και κοσμικοί, επιμελητές μουσείων, γκαλερίστες και δημοσιογράφοι κατέφτασαν στο νησί για τα εγκαίνια.
Στη σύντομη διαδρομή μέχρι τα Σφαγεία, ένα πολύχρωμο, κομψό πλήθος ανθρώπων συναντήθηκε, και αν εξαιρέσουμε τον Αργοσαρωνικό στο βάθος, το συγκεκριμένο εικαστικό γεγονός θα μπορούσε να συμβαίνει στο Παλμ Μπιτς, όπου τον Ιανουάριο εκτέθηκε δουλειά του Τζεφ Κουνς, τη Βενετία όπου τώρα παρουσιάζεται η έκθεσή του «Λάμψη» (Shine) στο Παλάτσο Στρότσι ή στην Ντόχα, όπου τον Μάρτιο ολοκληρώθηκε η πρώτη του αναδρομική με τίτλο «Lost in America».
Ομως το έργο «Απόλλωνας» βρίσκεται στην Υδρα, μια εικαστική προσφορά του στον αρχαίο θεό και στη μακρόχρονη φιλία με τον συλλέκτη και επιχειρηματία Δάκη Ιωάννου, ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής από τα πρώτα βήματα της σαραντάχρονης καριέρας του Κουνς. Η ιδέα για το έργο υπήρξε πριν από την πανδημία κι έτσι πέρασαν δύο χρόνια προετοιμασίας έως ότου ο θεός του ήλιου, της μουσικής και της μαντικής, όπως ο καλλιτέχνης τον εμπνεύστηκε, καταλάβει το νησί.
Ποπ αρχαιολογία
«Η εμμονή του Κουνς να αναμετρηθεί με την αρχαιότητα δεν είναι πρόσφατη», μας λέει ο πανεπιστημιακός δάσκαλος και καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ Γιώργος Τζιρτζιλάκης. «Θα έλεγα, παραφράζοντας
του Κουνς ενσωματώνει αμφίφυλα χαρακτηριστικά και συνομιλεί με τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα.
λίγο τον όρο του φιλοσόφου Ζιλ Ντελέζ, ότι αυτό το project σχετίζεται με μια ποπ αρχαιολογία. Υπάρχουν αναφορές σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς και ενσωματώνονται στο έργο στοιχεία από την ιστορία της τέχνης. Οπως συμβαίνει συχνά, η καλλιτεχνική γλώσσα του Κουνς κάνει μια τομή στα θέματα με τα οποία καταπιάνεται. Δεν θέλει να μας αποδιώξει, μάλλον να μας αιφνιδιάσει και να μας ενοχλήσει με τρυφερότητα», προσθέτει.
Και συνεχίζει: «Πιθανώς αυτός ο “τεχνητός” Απόλλωνας με τα αρσενικά και θηλυκά στοιχεία του, ο οποίος συνδιαλέγεται με την queer κουλτούρα μέσα σε ένα περιβάλλον που μοιάζει με ρωμαϊκό ανάκτορο, να σοκάρει – ιδίως εκείνους που επιμένουν στην εξιδανίκευση της αρχαιότητας. Αν τον δούμε όμως ενταγμένο στη διεθνή δυναμική, που επανεξετάζει την αρχαιότητα μέσα από πολιτισμικές προσμείξεις, προσωποποιήσεις και φαντασιώσεις,
Ο Τζεφ Κουνς, αριστερά, δίπλα στον δήμαρχο Υδρας Γιώργο Κουκουδάκη και τον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου, στο μπαλκόνι των Σφαγείων.
Ο τεράστιος, χρυσός ήλιος, σύμβολο του Απόλλωνα, περιστρέφεται με ταυτόχρονη διπλή κίνηση γύρω από τον εαυτό του και χάρη στη πνοή του ανέμου ενώ βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην ταράτσα των Σφαγείων. Τα εγκαίνια συγκέντρωσαν ένα μεγάλο, διεθνές πλήθος επισκεπτών και προσκεκλημένων του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ.
τότε μπαίνει σε διάλογο με τη σύγχρονη κουλτούρα».
Οσοι βιάζονται να απορρίψουν ιδεολογικά τη σκέψη ενός τέτοιου πολιτισμικού αιφνιδιασμού, ας επισκεφθούν πρώτα τα Σφαγεία. Ο Κουνς, καλλιτέχνης με εμπεδωμένη την αμερικανική μυθοπλαστική λαϊκή κουλτούρα, ξέρει να δημιουργεί –με τη βοήθεια των πιο σύγχρονων υλικών– παραισθητικές εικόνες που μπαίνουν σαν σφήνα στο μυαλό του σύγχρονου θεατή. Από τα ζωντανά
Ο «Απόλλωνας (Apollo) που δημιούργησε o διάσημος Αμερικανός καλλιτέχνης, είναι ανάθεση του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ.
κατσίκια που συμβολικά περιμένουν τη θυσία τους, τα ακριβά «αφιερώματα» έξω από την είσοδο του «ναού» του Απόλλωνα και τις αναθυμιάσεις από φρέσκο φασκόμηλο, που διώχνουν το «κακό», έως την απενοχοποιημένη αναφορά στον Μαρσέλ Ντισάν ή τον φοβερό Πύθωνα που φυλάει το μαντείο, ο Κουνς έχει δημιουργήσει μια γοητευτική εικαστική υπερπαραγωγή.