Από το '60, στο '90 και στο 2020

Οι κύκλοι της Ιστορίας μάς υπενθυμίζουν πως μπορεί όλα να έχουν ειπωθεί, αλλά ταυτόχρονα όλα έχουν και έναν τρόπο να γίνονται. Οι πρόσφατες εκλογές στη Γαλλία έφεραν εκ νέου στο προσκήνιο τις υπόγειες κινήσεις στο σώμα των κοινωνιών στην Ευρώπη, την αποχή της νέας γενιάς, τους διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στις αντισυστημικές φωνές. Κυρίως, όμως, ανέδειξαν ανάγλυφα πως το τέλος εποχής, για το οποίο μιλάμε εδώ και 15 χρόνια, προεκτείνεται στον 21ο αιώνα σαν τεκτονική πλάκα που ορίζει νέα σχήματα, κλίμακες, συσχετισμούς.

Εν μέσω όλων αυτών των μεταβολών που επιδρούν στον ψυχισμό εκατομμυρίων πολιτών (μια διάσταση που πρέπει να αναδειχθεί περισσότερο), η νέα μορφή της κοινωνίας τουλάχιστον στη Δύση είναι σχεδόν αδύνατον να προβλεφθεί. Μπορεί βεβαίως να διατυπωθούν εικασίες για την άνοδο πά

σης φύσεως κρυμμένων ολοκληρωτισμών παράλληλα με μια βάση αυξημένης προσβασιμότητας και ορατότητας. Αυτή η εγγενής αντίφαση της κοινωνίας των κραυγών, που χαρακτηρίζει την εποχή, μας θυμίζει πως ανά περίπου 30 χρόνια η Ευρώπη ορίζει εκ νέου τον βηματισμό της.

Οι κύκλοι των γενεών μιλούν μόνοι τους. Η γενιά που είναι τώρα ακόμη παραγωγική αλλά έχει ήδη εγγόνια είχε ζήσει τη δεκαετία του 1960 σε εφηβική ή νεανική ηλικία. Είχε ζήσει τον Ψυχρό Πόλεμο, τον Μάη του ’68, την προσσελήνωση, την έκρηξη της τηλεόρασης, το Γούντστοκ και τη στροφή της κοινωνίας μετά την πετρελαϊκή κρίση του ’73. Και τότε υπήρχαν χάσματα, κυρίως όμως διαγενεακά και όχι τόσο ως αντανάκλαση κατακερματισμένου ιστού. Υπήρχε ακόμη το πάθος για ενσωμάτωση στη μεσαία τάξη, όπως υπήρχε και η πίστη στο φωτεινό μέλλον. Τη δεκα

ετία του ’90, η Ευρώπη βίωνε τον νέο τρόπο ζωής μετά την πτώση του Τείχους. Η δεκαετία του ’60 με τον πρωτόγονο καπιταλισμό της φάνταζε αγαθή. Στην Ελλάδα, οι δεκαετίες του 1960 και του 1990 ήταν δεκαετίες ανάδυσης, σε ένα ιστορικό συνεχές που εξελισσόταν από το 1945. Σήμερα, η Δύση βιώνει κοινωνικούς ιστούς σαν τους εθνοτικούς χάρτες των Βαλκανίων πριν από το 1912. Πανσπερμία στόχων, προτύπων, αρχών, ιεράρχησης. Η κοινωνική εξέλιξη ως στόχευση δεν συγκινεί όπως συγκινούσε τους παππούδες μας. Προέχει η αυτοπραγμάτωση, το δικαίωμα του εαυτού να μπαινοβγαίνει στο σύστημα· τα κοινωνικά δίκτυα γεννούν συμμαχίες που κανένας πολιτικός φορέας ή κοινωνικός σχηματισμός δεν μπορεί να ανταγωνιστεί. Ενδέχεται τα εκλογικά αποτελέσματα σε πολλές χώρες να εντείνουν τα προβλήματα αντί να τα επιλύουν.