Η στέρηση ύπνου επηρεάζει τον εγκέφαλο
Μακροπρόθεσμα, προκαλεί χρόνιες δομικές βλάβες στα νευρωνικά δίκτυα
Ολοι γνωρίζουμε ότι κάποια στιγμή θα πληρώσουμε το κόστος της αϋπνίας. Μία-δύο ημέρες κακού ύπνου μάς προκαλούν έλλειψη διανοητικής διαύγειας, αδυναμία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, ευμετάβλητη διάθεση και υπνηλία. Επί χρόνια, οι ειδικοί απέδιδαν αυτές τις συνέπειες της αϋπνίας στον νευροδιαβιβαστή αδενοσίνη, ο οποίος παρεμποδίζει τη μετάδοση των ηλεκτρικών ώσεων στον εγκέφαλο. Αύξηση της συγκέντρωσης αδενοσίνης ανιχνεύεται στον εγκέφαλο ποντικών, αλλά και ανθρώπων που στερούνται ύπνου. Τα επίπεδά της, όμως, αποκαθίστανται ύστερα από λίγες νύχτες καλού ύπνου. Αυτή η διαπίστωση δημιούργησε στην επιστημονική κοινότητα την πεποίθηση πως οι συνέπειες της αϋπνίας είναι προσωρινές και «εξαλείφονται» έπειτα από μερικές ημέρες καλού ύπνου.
Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Trends in Neuroscience, καταλήγει στο συμπέρασμα πως είναι πλάνη ότι οι συνέπειες του κακού ύπνου αποκαθίστανται. Η νέα μελέτη, η οποία επαναξιολογεί προηγούμενες για τις συνέπειες της στέρησης
ύπνου σε ζώα και στον άνθρωπο, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αϋπνία οδηγεί σε χρόνιες εγκεφαλικές βλάβες και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως το Αλτσχάιμερ.
Δύο περιοχές
Η δρ Ζίγκριντ Βέιζι, νευροεπιστήμων του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, και ο Ζάκαρι Ζαμόρ, ερευνητής στο εργαστήριό της, διαπίστωσαν ότι η στέρηση ύπνου για μία ή δύο ώρες λιγότερες από το φυσιολογικό, επηρεάζει δύο περιοχές του εγκεφάλου των πειραματόζωων. Αυτές είναι ο υπομέλας τόπος, που συνδέεται με τη διανοητική εγρήγορση και τη διέγερση, και ο ιππόκαμπος, που διαδραματίζει ρόλο στον σχηματισμό αναμνήσεων και στη μάθηση. Aυτές οι περιοχές, απαραίτητες για τη διατήρηση της συνειδητής εμπειρίας, επιβράδυναν την παραγωγή αντιοξειδωτικών παραγόντων που προστατεύουν τους νευρώνες από ασταθή κυτταρικά απόβλητα. Οταν τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών μειώνονται, τα κυτταρικά απόβλητα σωρεύονται και εξαπολύουν μια εκ των έσω επίθεση στον εγκέφαλο, κατακερματίζοντας πρωτεΐνες, λίπη και DNA.
Λίγες ημέρες περιορισμού του ύπνου επέφεραν στον εγκέφαλο των πειραματόζωων κυτταρικό θάνατο. Επίσης, προκάλεσαν φλεγμονή στον προμετωπιαίο φλοιό, αυξάνοντας τα επίπεδα των αμυλοειδών και της πρωτεΐνης Ταυ στον υπομέλανα τόπο και
στον ιππόκαμπο. Αμφότερες οι πρωτεΐνες συνδέονται με τις νόσους Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον. Ακόμη και μετά ένα χρόνο φυσιολογικού ύπνου, οι βλάβες και η φλεγμονή στον εγκέφαλο των πειραματόζωων παρέμεναν. Η δρ Βέιζι υπογραμμίζει ότι η έλλειψη ύπνου τραυματίζει τον εγκέφαλο των πειραματόζωων, ενώ πιθανότατα το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα ζωικά είδη, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. «Το ερώτημα είναι πόσο ύπνο πρέπει να στερηθούμε για να συμβεί αυτό;» σημειώνει η ερευνήτρια. «Η ανάλυση προηγούμενων μελετών υποδεικνύει ότι η στέρηση ύπνου επί μία εβδομάδα προκαλεί εγκεφαλικές βλάβες κάποιου βαθμού».
Υπνος λιγότερος κατά μία ή δύο ώρες από το φυσιολογικό αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως το Αλτσχάιμερ.