Σαν πρόωρη ενηλικίωση
μνημονιακά χρόνια δεν είχε σημειωθεί», σχολιάζει η κ. Παπαδημητρίου. Σε πολλά νησιά υπήρχε ήδη η κουλτούρα της καλοκαιρινής εργασίας. «Το σύνηθες ήταν να εκδίδουμε βιβλιάρια για εφήβους, που είχαν ήδη κλείσει τα 17 και ήθελαν να δουλέψουν τους τελευταίους μήνες πριν από την ενηλικίωσή τους», υπενθυμίζει η κ. Παπαδημητρίου, ενώ «εσχάτως βλέπουμε πολύ περισσότερα παιδιά στα 15». Σύμφωνα με εκπαιδευτικούς σε τουριστικά μέρη, τα παιδιά αρχίζουν να δουλεύουν για το χαρτζιλίκι τους ήδη από την Α΄ Γυμνασίου. «Στην Κεφαλονιά το σύνηθες ήταν να δουλεύουν σε γνωστούς με εστιατόρια, παλαιότερα τα πολυτελή ξενοδοχεία προσελάμβαναν μόνο αποφοίτους σχολών, για λόγους εγγύησης ποιότητας», σημειώνει η κ. Κατερέλου. Σε έφοδο των επιθεωρητών σε πολυτελές ξενοδοχείο των Δωδεκανήσων εντοπίστηκε 13χρονο αγόρι να εργάζεται στο τμήμα μασάζ, μια παράβαση που επέφερε πρόστιμο 5.000 ευρώ. «Ολοι θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους για δουλειά σε μένα», φέρεται να δήλωσε εξοργισμένος ο ξενοδόχος.
Το πιο σύνηθες είναι κατά τους ελέγχους να εντοπίζονται τα ανήλικα με άδεια μεν εργασίας, αλλά για διαφορετικό πόστο, πιο ασφαλές. Οι εργοδότες «δασκαλεύουν» τα παιδιά έτσι ώστε σε μια πιθανή έφοδο της Επιθεώρησης Εργασίας να εξαφανιστούν ή να προσποιηθούν τους θαμώνες της επιχείρησης. «Εκμεταλλεύονται την απειρία τους και το γεγονός ότι ο νόμος προβλέπει ποινικές ευθύνες και για τους κηδεμόνες τους», καταλήγει η κ. Παπαδημητρίου. «Από την πρώτη μέρα τους λένε ότι αν κάτι στραβώσει “θα πάει φυλακή ο μπαμπάς”».
για να ξεχρεώσω τη μαμά μου, της χρωστώ 20 λίρες». Αυτή ήταν η απάντηση που έδωσε προ 20ετίας ένας 14χρονος Ουαλλός στη φοιτήτρια τότε Αννα Πολεμικού, όταν τον ρώτησε γιατί δουλεύει σε τέτοια ηλικία. «Αν θέλουμε να αποκωδικοποιήσουμε το φαινόμενο, θα πρέπει πάντα να λαμβάνουμε υπόψη την επικρατούσα κουλτούρα σε κάθε τόπο», σημειώνει σήμερα η νευροψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια δρ Αννα Πολεμικού, «εν προκειμένω ήταν η εργασιακή ηθική της Μ. Βρετανίας και συγκεκριμένα των ανθρακωρύχων της Ουαλλίας». Οταν ο έφηβος εργάζεται, «αναλαμβάνει έναν ενήλικο ρόλο προτού ο ίδιος ενηλικιωθεί». Εξ ου και είναι απαραίτητο να εργαστεί σε ένα κατά το μάλλον ή ήττον προστατευμένο περιβάλλον, ώστε η εμπειρία να έχει θετικό πρόσημο: να μάθει «πώς βγαίνουν» τα λεφτά, να ανακαλύψει τα ταλέντα του, ακόμη και να αποταμιεύσει... «Οταν η εργασία συνεπάγεται αποχωρισμό από τους γονείς, διευρυμένο ωράριο, έκθεση σε πιθανές πηγές τραυματισμού ή σεξουαλικών επιθέσεων, οι έφηβοι σίγουρα δεν έχουν τα εφόδια να ανταποκριθούν». Οι εν λόγω συνθήκες υψηλού στρες μπορεί να πυροδοτήσουν ψυχικές διαταραχές, αντικοινωνικές συμπεριφορές και κατάθλιψη. «Διακατέχονται από έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους». Επιπλέον, τίθεται ζήτημα αντοχών. «Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από πολλές ώρες ύπνου, καλή διατροφή και άσκηση – η στέρησή τους μπορεί να τους βλάψει».
«Εχει μεγάλη διαφορά αν ο ανήλικος εργάζεται για να αυτονομηθεί και οικονομικά από τους γονείς του ή αν εξαναγκάζεται για οικονομικούς λόγους». Το πρώτο αποτελεί ένα φυσιολογικό αναπτυξιακό στάδιο, ένα κριτήριο ενηλικίωσης.