Γεφύρωση του χάσματος γενεών στην εργασία
Στήριξη εργαζομένων άνω των 55
Στο γραφείο κυκλοφορούν inside jokes τα οποία οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουν, δημιουργούνται ομάδες στο Viber στις οποίες δεν είναι μέλη, ενώ ο διευθυντής συνεχώς τους αφαιρεί αρμοδιότητες. Η εργασιακή καθημερινότητα για ανθρώπους που έχουν περάσει τα 55 έτη και πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση, μόνο δυσάρεστη μπορεί να χαρακτηριστεί – εφόσον, βέβαια, οι ίδιοι βρίσκονται στις μεσαίες βαθμίδες της ιεραρχίας. «Προωθώντας τη συμπερίληψη στην εργασία - Eκπαίδευση για την υποστήριξη των εργαζομένων 55+» είναι η διαδικτυακή εκπαίδευση που πραγματοποιεί σε λίγες μέρες διαδικτυακά το Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ). «Την επόμενη εβδομάδα θα εκπαιδεύσουμε εργοδότες, διευθύνοντες συμβούλους, μάνατζερ ανθρώπινου δυναμικού και άλλους επαγγελματίες στο πώς θα πρέπει να διαχειρίζονται εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, ώστε να νιώθουν λειτουργικά μέλη μιας ευρύτερης ομάδας», επισημαίνει η κ. Μαρίνα Νάτσια, project manager του ευρωπαϊκού προγράμματος Silver, στο οποίο το ΚΜΟΠ είναι εταίρος. Στο εν λόγω πρόγραμμα Erasmus+ συμμετέχουν φορείς από τη Μεγάλη Βρετανία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Δανία, τη Σλοβενία και τη Γαλλία. Η αθρόα συμμετοχή αποδεικνύει ότι το ζήτημα απασχολεί και συναντάται παντού. «Στη διάρκεια της πανδημίας, δε, που η χρήση των νέων τεχνολογιών έγινε μονόδρομος, το χάσμα γενεών εντός των εταιρειών διευρύνθηκε έτι περαιτέρω. Εκείνη την εποχή γεννήθηκε η ιδέα για το πρόγραμμα», προσθέτει η ίδια.
Οπως τονίζει η κ. Νάτσιου, η ηλικία των 55 είναι ενδεικτική. Εργαζόμενοι αυτής της ηλικίας συχνά νιώθουν «άχρηστοι». Η στοχοποίηση μοιάζει να είναι πιο έντονη όταν πρόκειται για γυναίκες. Η υπόθεση της Καναδής δημοσιογράφου και παρουσιάστριας ειδήσεων Λίζας Λαφλάμ, που φέρεται να απολύθηκε επειδή αποφάσισε να σταματήσει να βάφει τα μαλλιά της, θεωρείται μια τυπική περίπτωση ηλικιακού ρατσισμού και σεξισμού, δεδομένου ότι οι γκρίζοι κρόταφοι στους άνδρες είναι συνώνυμο της γοητείας αλλά στις γυναίκες το ακριβώς αντίθετο.
«Η ψυχολογική και κοινωνική απομόνωση μπορεί να αρχίσει σε αυτή την ηλικία, πολύ αργότερα ή και ποτέ», διευκρινίζει η ίδια, «δεν γενικεύουμε». Αλλωστε, τα δεδομένα για κάθε
Πρόγραμμα εκπαίδευσης επαγγελματιών με βάση τις πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
εργαζόμενο είναι διαφορετικά: ορισμένοι θέλουν για λόγους ψυχολογικούς ή και οικονομικούς να εργάζονται στους ίδιους ρυθμούς με παλιά –επομένως συχνά μπορεί να είναι απαραίτητη μια αλλαγή ρόλου μέσα στην εταιρεία ή μια επανεκπαίδευση–, άλλοι θέλουν να μεταβούν ομαλά στη συνταξιοδότησή τους, κάποιοι εξωθούνται σε πρόωρη συνταξιοδότηση λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων (να γίνουν άτυποι φροντιστές ασθενούς). Οι εταίροι του προγράμματος μοίρασαν ερωτηματολόγια σε ανθρώπους που είχαν μόλις συνταξιοδοτηθεί, αλλά και σε εργοδότες. Από τις απαντήσεις προκύπτει ότι οι εργαζόμενοι δεν έλαβαν κάποιου τύπου υποστήριξη στη μεταβατική περίοδο, ενώ αρκετοί θα ενδιαφέρονταν να παραμείνουν επαγγελματικά ενεργοί. Από την άλλη, οι εργοδότες στη συντριπτική πλειονότητά τους δηλώνουν ότι οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι είναι πολύτιμοι για τις εταιρείες τους. «Για εμάς η προτιμότερη τακτική είναι οι εταιρείες να αξιοποιούν τους εν λόγω υπαλλήλους ενθαρρύνοντάς τους να μεταδώσουν την εργασιακή εμπειρία τους στους νεότερους, αναλαμβάνοντας τρόπον τινά τον ρόλο του μέντορα».
Το πρόγραμμα Silver σταχυολόγησε ορισμένες από τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκές χώρες με τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις: την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των εργαζομένων που πλησιάζουν στη σύνταξη, τη διαγενεακή ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την παράταση του εργασιακού βίου με αλλαγή των όρων εργασίας (μείωση ωραρίου, τηλεργασία κ.ά.). Ενδεικτικά, το «Pre-retirement inspiration course - Prepare your future» πραγματοποιείται στη Δανία με μορφή εργαστηρίων. Τα σωματεία προσκαλούν σε αυτά τους εργαζομένους άνω των 58 ετών, οι οποίοι πληρώνονται κανονικά όσο παρακολουθούν. Οι συζητήσεις γίνονται σε μικρές ομάδες με εκπαιδευτές και αφορούν τη νέα κατάσταση ζωής του ατόμου, την οποία συγκρίνουν με το «εταιρικό εγώ». Το 90%-95% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι έμεινε ικανοποιημένο από το μάθημα και ότι αισθάνεται λιγότερο ανασφαλές ενόψει της μετάβασης. Ακόμη, το 66% άλλαξε τα σχέδιά του για τα επόμενα χρόνια, το 33% θα παραμείνει για περισσότερο καιρό στην εργασία του, το 40% θα βελτιώσει τις υγιεινές συνήθειές του και το 45% θα ασχοληθεί με τον εθελοντισμό κατά τη συνταξιοδότησή του.
Μέντορες
Στην Πορτογαλία και στην εταιρεία Acenture, όπου ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων είναι τα 34 έτη, εφαρμόζεται το «Πρόγραμμα αμοιβαίας καθοδήγησης». Στόχος είναι να βελτιωθούν οι σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων γενεών εργαζομένων μέσω της αμοιβαίας ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών. Παράλληλα, δημιουργούνται «ζεύγη» μέντορα - καθοδηγουμένου. Αντίστοιχη είναι και η φιλοσοφία του προγράμματος «Μετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων μεταξύ γενεών» που λειτουργεί σε εταιρείες στη Γαλλία. Εκεί έμφαση δίνεται τόσο στην αναγνώριση της συνεισφοράς των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων όσο και στην υποδοχή, στην εκπαίδευση και στην ενσωμάτωση νέων.
Στη Δανία η πρακτική με τίτλο «Διατήρηση των εργαζομένων ηλικίας άνω των 60 ετών» φιλοδοξεί να βοηθήσει περισσότερους εργαζομένους άνω των 60 ετών να παραμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην εργασία τους και να μειώσουν τον αριθμό των αναρρωτικών αδειών. Προκειμένου αυτό να επιτευχθεί, μειώνουν τις ώρες εργασίας από 37 σε 30 εβδομαδιαίως, ενώ ο εργαζόμενος λαμβάνει πλήρη μισθολογική αποζημίωση και η συνταξιοδοτική εισφορά του παραμένει αμετάβλητη. Η συνταξιοδοτική εισφορά των 30+ ωρών για τον σκοπό αυτό καταβάλλεται από τον χώρο εργασίας. Το πρόγραμμα βρήκε μεγάλη ανταπόκριση, όπως και το βραβευμένο πρόγραμμα της κατασκευαστικής εταιρείας Enemaerke & Petersen. Χάρη σε αυτό, 10%20% περισσότεροι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας παρατείνουν τον εργασιακό βίο τους. Η εταιρεία το σχεδίασε έχοντας υπόψη τη φθορά των εργαζομένων και βέβαια το δημογραφικό – ήθελαν να κάνουν μια ελκυστική πρόταση στους εργαζομένους άνω των 55 ετών. Εισήγαγαν, λοιπόν, ευέλικτο ωράριο εργασίας, απαλλάσσοντάς τους από απαιτητικά σωματικά καθήκοντα εργασίας κ.ά.
Μετάβαση
Οι ψυχολόγοι παρομοιάζουν τη μετάβαση στη συνταξιοδότηση με την εφηβεία: αναδιαμορφώνεται η ταυτότητά μας, αλλάζει η εικόνα που έχουν οι άλλοι αλλά και εμείς για τον εαυτό μας. Κάνουμε ένα βήμα προς τη γήρανση και αυτό μας προκαλεί αναστάτωση. Συνιστάται, λοιπόν, να προετοιμαζόμαστε για τη νέα φάση ζωής και να ζητάμε βοήθεια από ειδικούς – αν αυτή δεν μας παρέχεται. Στο επόμενο χρονικό διάστημα το ΚΜΟΠ θα διεξαγάγει σεμινάρια σε εργαζομένους άνω των 55 ετών, στα οποία θα γίνει επεξεργασία όλων των παραπάνω δεδομένων.