Βιβάλντι από το μέλλον
Οι «Τέσσερις Εποχές» ξαναγράφονται με τα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής
Πώς θα απεικόνιζε ηχητικά το περιβάλλον ο Αντόνιο Βιβάλντι στις «Τέσσερις Εποχές» τόσο για τη Θεσσαλονίκη όσο και για άλλες πόλεις, βασισμένο στο εφιαλτικό σενάριο που προβλέπουν οι επιστήμονες με τις επερχόμενες δραματικές αλλαγές από την υπερθέρμανση του πλανήτη;
Προγραμματιστές υπολογιστών, επιστήμονες του περιβάλλοντος και μουσικοί πάντρεψαν τις γνώσεις τους για να συνθέσουν εκ νέου το εμβληματικό έργο της αρχικής παρτιτούρας με ήχους από το κλιματικό μοντέλο του μέλλοντος· σαν να είχε γραφτεί το 2050. Χρησιμοποιώντας έναν εξελιγμένο αλγόριθμο, δημιούργησαν ένα σύστημα μουσικού σχεδιασμού όπου η θεωρία της μουσικής συνδυάζεται με τις καταστροφικές συνέπειες (βροχοπτώσεις, ξηρασία, ακραία καιρικά φαινόμενα κ.ά.) που θα επέλθουν εάν δεν αποτραπούν τα δυσμενή σενάρια για την κλιματική αλλαγή.
Το έργο «The [uncertain] Four Seasons»/Οι [αβέβαιες] τέσσερις εποχές» παρουσιάζεται εδώ και τέσσερα χρόνια από την Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EUYO) σε διάφορες χώρες του κόσμου, προσαρμοσμένο ωστόσο σε κάθε χώρα. Κάθε παραλλαγή είναι διαφορετική.
Στην εκδοχή του έργου «The [uncertain] Four Seasons» της συνθέτριας Κάρμεν Φιτζαρότι που παρουσιάζεται πρώτη φορά στην Ελλάδα με τη σύμπραξη της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης (MOYSA), ο θερμότερος πλέον αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία αυξάνοντας την ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, τα απογυμνωμένα δάση από τις πυρκαγιές έχουν διώξει τους φτερωτούς και τους τετράποδους κατοίκους τους, ενώ η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αλλάζει τα τοπία και τον τρόπο ζωής των κοινοτήτων.
Το νέο «Καλοκαίρι» του έργου είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στη Θεσσαλονίκη. «Στο κοντσέρτο II. Rising Summer, Resilient Thessaloniki (Ανερχόμενο καλοκαίρι, ανθεκτική Θεσσαλονίκη) το «καλοκαίρι» του Βιβάλντι, εμπνευσμένο από το περιβάλλον της προβιομηχανικής εποχής, είναι αναγνωρίσιμο αλλά οι υπολογισμοί του αλγορίθμου, βασισμένοι στο παρελθόν και στο παρόν, αναδεικνύουν και τα χαρακτηριστικά του μέλλοντος», εξηγεί η συνθέτρια Κάρμεν Φιτζαρότι. Επιστήμονες και μουσικοί «εστιάζοντας στο θέμα του νερού, περιγράφουν ηχητικά τα κύματα που σαρώνουν τα πάντα και κατακλύζουν την αρχαία και σύγχρονη πόλη, από την οποία ωστόσο αναδύεται μια ανθεκτική Θεσσαλονίκη».
Αν και οι κλιματικές αλλαγές φαίνεται να επηρεάζουν λιγότερο τη Θεσσαλονίκη, για άλλες πόλεις οι «Τέσσερις Εποχές» του μέλλοντος μοιάζουν περισσότερο δυσοίωνες. «Το πέρασμα του καλοκαιριού, που στο παρελθόν αντιπροσώπευε έναν ήρεμο απογευματινό υπνάκο, τώρα είναι ένα όνειρο γεμάτο άγχος σε μια εποχή όπου οι πυρκαγιές, η επισιτιστική ανασφάλεια κι άλλες καταστροφές θα γίνονται όλο και πιο συχνές», επισημαίνουν οι εμπνευστές του έργου. «Στη σύνθεση για τη Σαγκάη», μας λένε, «δεν υπάρχει καθόλου μουσική. Αν οι εκπομπές ρύπων αυξηθούν σε ψηλότερα επίπεδα, η πόλη με το χαμηλότερο υψόμετρο είναι πιθανό να βρεθεί κάτω από το νερό μέχρι το 2050».
Οι μισές από τις ορχήστρες που καλούνται να εκτελέσουν τις «Αβέβαιες εποχές» στις έξι ηπείρους είναι σχήματα νέων μουσικών. Οι εμφανίσεις τους αποτελούν ένα μέσο άσκησης πίεσης προς τους ηγέτες του κόσμου ενόψει της COP28, της ετήσιας διάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση. Η επιλογή της MOYSA από την EUYO «δείχνει ότι η ορχήστρα νέων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης έχει εδραιωθεί στον μουσικό χάρτη της Ευρώπης», αναφέρει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Χρήστος Γαλιλαίας. «Ο θεσμός», εξηγεί, «που ξεκίνησε από τον πιανίστα Γιώργο- Εμμανουήλ Λαζαρίδη ενώνοντας ογδόντα περίπου νέους μουσικούς, 11 έως 25 ετών, από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, εθνότητες και κουλτούρες, έχει εξελιχθεί σε ένα ώριμο μουσικό σχήμα».
Στη Θεσσαλονίκη οι μουσικοί της ΜOYSA θα μοιραστούν απόψε το ίδιο αναλόγιο με τους νέους μουσικούς της Ευρώπης σε ένα πρόγραμμα όπου, εκτός από τις «Αβέβαιες εποχές», έχουν επιλεγεί έργα των Μπαχ, Μπερτγουίστλ και Ρίλεϊ για να τονίσουν ότι η μουσική συνδιαλέγεται με την κλιματική κρίση και τη δημοκρατία, δύο κορυφαία ζητήματα της εποχής μας.
Επιστήμονες και μουσικοί συνέθεσαν εκ νέου το εμβληματικό έργο της αρχικής παρτιτούρας με ήχους από το κλιματικό μοντέλο του μέλλοντος.