H 21η Μαΐου και το πλήγμα στον δικομματισμό

Μεγάλο και δύσκολο στοίχημα για τον ΣΥΡΙΖΑ να αποδείξει στις επερχόμενες κάλπες ότι παραμένει κόμμα εξουσίας

Ο δικομματισμός δεν «διασώθηκε» στις τελευταίες εκλογές. Αυτή τη φορά όμως δεν φταίει η απογοήτευση προς το πολιτικό σύστημα ή κάποια ψήφος διαμαρτυρίας με το βλέμμα στραμμένο στους κυβερνώντες. Η στρατηγική ήττα της αξιωματικής αντιπολίτευσης άλλαξε το πολιτικό σκηνικό και έφερε στην επιφάνεια το πιο εφιαλτικό σενάριο για τον ΣΥΡΙΖΑ: Την εικόνα μιας πανίσχυρης κυβέρνησης και μιας καταδικασμένης μόνιμης αντιπολίτευσης. Το 2019 η Πειραιώς και η Κουμουνδούρου είχαν συγκεντρώσει μαζί ένα ποσοστό που έφτανε το 71,38%. Πριν από 13 ημέρες με δυσκολία κατάφεραν να ξεπεράσουν το 60%. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε 11,5 μονάδες προκαλώντας έναν «πολιτικό σεισμό».

Ο «καχεκτικός δικομματισμός» είναι ένα καινούργιο φαινόμενο για τα ελληνικά δεδομένα. Η Κεντροαριστερά, αν αποφάσιζε να

ενωθεί, δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει τα ποσοστά της δεξιάς παράταξης. Ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ συγκεντρώνουν 38,76% απέχοντας τρεις μονάδες από τη Νέα Δημοκρατία. Ακόμα και η συμμετοχή της Πλεύσης Ελευθερίας, που οριακά δεν μπήκε στη Βουλή, δεν θα ήταν αρκετή. Θα χρειαζόταν η συμμετοχή και του ΜέΡΑ25 για να ξεπεράσουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Το μεγάλο πρόβλημα το έχει η αξιωματική αντιπολίτευση, καθώς με την «ιστορική ήττα» της 21ης Μαΐου δεν έχει ως μόνο αντίπαλο μια πανίσχυρη κυβέρνηση, αλλά νιώθει και την «ανάσα» του ΠΑΣΟΚ.

Ποια είναι η μεγάλη διαφορά; Αυτοδύναμες κυβερνήσεις με ισχυρή παρουσία στη Βουλή υπήρχαν πολλές μετά τη Μεταπολίτευση. Πάντα όμως ακολουθούσε και μια δυνατή αξιωματική αντιπολίτευση. Με εξαίρεση τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις της δεκαετίας του ’70, όταν οι πληγές από τη δικτατορία επουλώθηκαν και οι πολίτες καταστάλαξαν κομματικά, η μεγαλύτερη διαφορά που καταγράφηκε μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου ήταν το 1981.

Η «αλλαγή» του ΠΑΣΟΚ είχε σαρώσει τα πάντα με τον Ανδρέα Παπανδρέου να αναδεικνύεται πρωθυπουργός με 48,07%. Η Νέα Δημοκρατία έχασε με 12,2 μονάδες διαφορά συγκρατώντας ωστόσο

ένα ισχυρό ποσοστό (35,87%) που αποτελούσε υπόσχεση για την επανάκαμψή της. Αντίστοιχη ήταν η εικόνα και σε άλλες εκλογικές μάχες που η διαφορά ήταν σχετικά μεγάλη. Το 2009 η «γαλάζια παράταξη» έχασε και πάλι με 10,45% και ποσοστό 33,94%.

Με την αξιωματική αντιπολίτευση να καταγράφει πάντα ανοδική πορεία υπήρξαν αναμετρήσεις που οι διαφορές μεταξύ πρώτου και δεύτερου ήταν στα όρια του στατιστικού λάθους και κινήθηκαν από 1,07%-3,74%.

Ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να αποδείξει στις 25 Ιουνίου πως ο ζωτικός χώρος που κατέχει είναι σημαντικός και παραμένει ένα κόμμα εξουσίας. Τα στοιχεία από τη δεκαετία του ’80 και μετά δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης του δικομματισμού, καθώς το δεύτερο με το τρίτο κόμμα σε αρκετές περιπτώσεις είχαν διαφορές περίπου 35 μονάδες. Εξαίρεση αποτέλεσε ο κατακερματισμός του πολιτικού

συστήματος εξαιτίας της οικονομικής κρίσης το 2012. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι κάλπες του 2000 (Ν.Δ.: 42,73% - ΚΚΕ: 5,52%) και του 2004 (ΠΑΣΟΚ: 40,55% ΚΚΕ:

5,90%). Την περίοδο της κυριαρχίας Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ ο τρίτος πόλος ήταν σχεδόν πάντα το ΚΚΕ, με τις παρενθέσεις του ενιαίου Συνασπισμού (1989-1990), της Πολιτικής Ανοιξης το 1993 και της Χρυσής Αυγής το 2015.

Το αποτέλεσμα της προηγούμενης κάλπης αναδεικνύει ένα διαφορετικό «κουτσό δικομματισμό». Το παιχνίδι στον χώρο της Κεντροαριστεράς παραμένει ανοιχτό και η Νέα Δημοκρατία αποκτά διαφορετικά χαρακτηριστικά από το κόμμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Εμφανίζεται να εδραιώνει σε μεγάλο βαθμό την κυριαρχία της στον χώρο του Κέντρου. Το πρώτο σημαντικό «λιθαράκι» είχε μπει τον Ιούλιο του 2019. Η αντεπίθεση του Αλέξη Τσίπρα αναμένεται να έρθει κυρίως από τα αριστερά. Η πρώτη εικόνα από τη φρασεολογία που χρησιμοποίησε στις επισκέψεις του σε Νίκαια και Κερατσίνι οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα. Απευθύνεται στα αντιδεξιά αισθήματα των ψηφοφόρων, που δεν τον επέλεξαν στην προηγούμενη κάλπη, επιχειρώντας τη σταδιακή επαναφορά των ποσοστών του, καθώς η κάλπη των αυτοδιοικητικών εκλογών δεν είναι μακριά.

Πολλές αυτοδύναμες κυβερνήσεις με ισχυρή παρουσία στη Βουλή υπήρξαν μετά τη Μεταπολίτευση, όμως πάντα ακολουθούσε και μια δυνατή αξιωματική αντιπολίτευση.

Την πολιτική ηγεμονία της Κεντροδεξιάς σηματοδοτεί το γεγονός ότι ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ συγκέντρωσαν αθροιστικά 38,76%, απέχοντας τρεις μονάδες από τη Ν.Δ.