«Η βιωσιμότητα είναι το στοίχημα για την επόμενη μέρα»
Τι είναι αυτό που δυσκολεύει τη σχέση τουρισμού - πολιτισμού, αν, όπως παραδέχεται και η Ιωάννα Δρέττα, «όταν καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι έχουμε πάρα πολλά κοινά, πολλά που μας ενώνουν». Πότε επικρατεί η καχυποψία και όχι πνεύμα συνεργασίας; «Η σχέση των δύο κόσμων γίνεται τοξική κυρίως περνώντας μέσα από την εμπειρία του κοινού σε σχέση με την προστασία των μνημείων», απαντάει η κ. Δρέττα. «Η σχέση λοιπόν παίρνει τόνο αρνητικό γιατί η εμπειρία του κόσμου, όταν λ.χ. θέλει να εκδώσει μια άδεια, είναι δύσκολη. Γραφειοκρατία, υποστελέχωση, καθυστερήσεις. Πρέπει να πω βέβαια, ότι σε όλες τις συναντήσεις που κάνουμε σχετικά, εκδηλώσεις, δράσεις, ημερίδες, όπου συναντιούνται άνθρωποι του πολιτισμού και του τουρισμού αναδεικνύονται τα κοινά στα οποία αναφέρομαι και γίνεται και ειλικρινής αυτοκριτική».
Αυτοκριτική
Μια και φτάσαμε στην αυτοκριτική, ρωτάμε τον Δημήτρη Αθανασούλη πού θα στεκόταν κυρίως. «Στην προσέγγιση στο μνημείο, στο ότι δεν έχει γίνει απολύτως αντιληπτό ότι ο τουρισμός είναι η βασική στόχευση», απαντάει χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. «Το δεύτερο σημείο που θέλω να αναφέρω είναι ότι πράγματι υπάρχουν καθυστερήσεις που δημιουργούν αρνητική προκατάληψη στο πεδίο των επενδύσεων. Να μην ξεχνάμε όμως ότι η αρχαιολογική υπηρεσία έχει αυτή την ιδιαιτερότητα. Δεν είναι μόνο ένας μηχανισμός διαχείρισης και προβολής της κληρονομιάς, είναι ταυτόχρονα και ένας μηχανισμός καταστολής της αυθαιρεσίας και μηχανισμός ελέγχου. Εχουν βελτιωθεί τα πράγματα αρκετά τα τελευταία χρόνια,
χρειάζεται περισσότερο, συμφωνώ, όμως δεν είναι κάτι που ελέγχεται απόλυτα από τα στελέχη της αρχαιολογικής υπηρεσίας, διότι όταν υπάρχει τεράστια ανάπτυξη και τα τμήματα είναι υποστελεχωμένα, επόμενο είναι να υπάρξουν καθυστερήσεις. Δεν ξέρω πώς θεραπεύονται αυτές οι αντικειμενικές δυσκολίες. Και η αλήθεια είναι πως αυτό είναι δουλειά των υπουργείων. Εμείς θέλουμε να φέρουμε κοντά τους δύο κόσμους. Οι συνθήκες είναι ώριμες για κάτι τέτοιο».
Οι αρχαιολόγοι συχνά και εύκολα κατηγορούνται, είναι αυτοί, όμως, που τις περιόδους της τουριστικής ανάπτυξης
και της ανεξέλεγκτης οικοδόμησης προστάτεψαν νησιά και παραδοσιακούς οικισμούς, έβαλαν όρια στην ασυδοσία. Από την άλλη, ο τουρισμός, που σπάει όλα τα ρεκόρ τα τελευταία χρόνια, έχει συμβάλει όσο θα μπορούσε στην προστασία των μνημείων; Η Ιωάννα Δρέττα είναι ειλικρινής: «Ο τουρισμός δεν υποστηρίζει οικονομικά όσο θα μπορούσε δράσεις πολιτισμού. Δεν επιδιώκει με επιμονή τη συνεργασία προκειμένου να δημιουργούνται κοινοί τόποι, σημεία συνάντησης. Δεν αγκαλιάζει με θέρμη τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία. Εχει πολύ μεγάλη ευθύνη διότι δεν ενσωματώνει οργανικά στο τουριστικό προϊόν τις μοναδικές πολιτιστικές εμπειρίες που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα. Ενας αρχαιολογικός χώρος είναι ένας πόρος. Για να γίνει προϊόν θα πρέπει να ενσωματωθεί στο τουριστικό “πακέτο”. Αν εμείς οι εργαζόμενοι στον τουρισμό δεν ενσωματώνουμε όλες αυτές τις δραστηριότητες στις προτάσεις μας με έναν οργανικό και φυσικό τρόπο, είναι πρόβλημα».
Η πρόκληση
Και οι δύο συμφωνούν ότι η βιωσιμότητα είναι η μεγάλη πρόκληση. «Για τον τουρισμό η βιωσιμότητα είναι το στοίχημα για τη μετάβαση στην επόμενη μέρα. Πρέπει να διαχειριζόμαστε το προϊόν έτσι ώστε να ωφεληθούμε ως κοινωνία και οικονομία, αλλά και με τρόπο που να είναι βιώσιμος, κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά», τονίζει η Ιωάννα Δρέττα. «Να μην πυροβολούμε τα πόδια μας. Είδαμε τι έγινε πέρυσι στη Μύκονο και αλλού. Η υγιής τουριστική επιχειρηματικότητα θα πρέπει να προχωρήσει σε “διορθώσεις” και αυτούς οι οποίοι δεν τηρούν αυστηρά τις προδιαγραφές θα πρέπει να τους αποβάλει, γιατί ουσιαστικά υπονομεύουν το ίδιο προϊόν», συμπληρώνει ο Δημήτρης Αθανασούλης.
Ενα επιτυχημένο παράδειγμα συνεργασίας τουρισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς είναι αυτό της Ιταλίας, λέει κλείνοντας ο Δημήτρης Αθανασούλης. «Σε έρευνες που έχουν γίνει προκύπτει ότι το πολιτιστικό προϊόν της Ελλάδας θεωρείται μονοδιάστατο. Μόνο αρχαία. Κολώνες στους Δελφούς, κολώνες στην Κνωσσό. Το ελληνικό παρελθόν είναι απίστευτα πλούσιο και το πεδίο παρεμβάσεων ανεξάντλητο, αν καταφέρουμε όλοι οι εμπλεκόμενοι να συνεργαστούμε σωστά».
Ο τουρισμός έχει μεγάλη ευθύνη διότι δεν ενσωματώνει οργανικά τις μοναδικές πολιτιστικές εμπειρίες που μπορεί να προσφέρει η χώρα μας.