«Δεν έχουμε την επιλογή του ιδανικού»
Ο Χάρης Βλαβιανός συνομιλεί με τη Μάργκαρετ Ατγουντ για λογοτεχνία, πολιτική και για όσα απειλούν τη δημοκρατία
Στις 6 Απριλίου 2023 στο θέατρο του Pierce, του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, στην εναρκτήρια εκδήλωση της σειράς συζητήσεων και διαλέξεων «S. Sue Horner: Gender Studies and Religion», ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός συνομίλησε δημοσίως με την Καναδή συγγραφέα Μάργκαρετ Ατγουντ. Η συνομιλία αυτή μεταφέρθηκε στο βιβλίο «Βουτιά σε παγωμένα νερά». Το βιβλίο κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Πατάκη. Προδημοσιεύουμε σήμερα ένα απόσπασμα.
Η.Μ.
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Μ.Α.: Μπορείς να κάνεις τα πάντα με τις λέξεις. Συμπεριλαμβανομένου του κακού. Το ερώτημα δεν είναι τι δουλειά κάνεις, αλλά πώς την κάνεις. Μπορώ να ισχυριστώ ότι είμαι ζωγράφος. Παρεμπιπτόντως, ζωγραφίζω απαίσια. Εσύ μπορεί να είσαι «διανοούμενος», αλλά να έτυχε να είσαι κακός. Για να το πω αλλιώς, θα ήταν πιο εύκολο αν μιλούσαμε για υδραυλικούς. Αν ένας υδραυλικός δεν κάνει σωστά τη δουλειά του το καταλαβαίνεις, επειδή έχεις διαρροή, δεν δουλεύει η τουαλέτα. Τόσο απλά.
Χ.Β.: Μια και μιλήσαμε κυρίως για τη δημοκρατία νωρίτερα, θεωρείς ότι ένα από τα προβλήματα της εποχής μας είναι ότι δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στους πολιτικούς
αντί για τους θεσμούς; Μήπως αντί να σκεφτόμαστε πώς θα ισχυροποιήσουμε τους πολιτικούς θεσμούς, ώστε να μην επιτρέψουμε σε αδίστακτους ηγέτες να βλάψουν το κράτος, εστιάζουμε περισσότερο στα προσόντα – υπαρκτά ή ανύπαρκτα– του προσώπου που ζητάει την ψήφο μας; Το πρόβλημα με τη δημοκρατία δεν αφορά μόνο κράτη όπου ο
έλεγχος βρίσκεται στα χέρια ενός μόνο κόμματος ή μιας θρησκευτικής ομάδας. Αφορά και δυτικά ή άλλα κράτη στα οποία ακροδεξιά κόμματα προσπαθούν εν ονόματι της σταθερότητας ή της «καθαρότητας» να πλήξουν βασικές ελευθερίες.
Μ.Α.: Νομίζω ότι αυτό το μοτίβο χάνει έδαφος σήμερα.
Χ.Β.: Πού;
Μ.Α.: Στη Βραζιλία, ας πούμε. Χ.Β.: Στη Βραζιλία οι επιλογές ήταν ο Λούλα και ο Μπολσονάρο. Δεν υπήρχε μεγάλο περιθώριο στην περίπτωση αυτή.
Μ.Α.: Μα αυτό σημαίνει οπισθοδρόμηση. Δεδομένου του δικαιώματος της επιλογής, τι θα επέλεγες;
Χ.Β.: Λούλα.
Μ.Α.: Ορίστε λοιπόν.
Χ.Β.: Το μη χείρον βέλτιστον. Μ.Α.: Τα πάντα έχουν να κάνουν με το «μη χείρον βέλτιστον» στην πολιτική. Δεν έχουμε την επιλογή του ιδανικού. Εχουμε την επιλογή του καλύτερου έναντι του χειρότερου.
Χ.Β.: Ξέρεις γιατί ανέφερα τους θεσμούς; Επειδή μιλήσαμε και πριν για τον Τραμπ, αλλά η αποτυχία της 6ης Ιανουαρίου οφείλεται στο γεγονός ότι το αμερικανικό σύστημα έχει κάποιες συνταγματικές δικλίδες ασφαλείας. Και με κάποιον τρόπο οι θεσμοί λειτούργησαν επιτυχώς
σ' εκείνη την περίπτωση και το σχέδιο του Τραμπ να ακυρώσει τις εκλογές ναυάγησε.
Μ.Α.: Ο λόγος για τον οποίο η εισβολή της 6ης Ιανουαρίου απέτυχε είναι ότι δεν δολοφονήθηκε κανένας γερουσιαστής. Αν είχε δολοφονηθεί κάποιος, θα είχαν κηρύξει στρατιωτικό νόμο και αυτό θα ήταν το τέλος. Πίστεψέ με, δεν είμαι η μόνη που το λέει! Δεν οφείλεται τόσο στην αντοχή των θεσμών. Οφείλεται στο γεγονός ότι οι λίγοι αστυνομικοί που βρίσκονταν εκεί κατάφεραν να απομακρύνουν τους γερουσιαστές εγκαίρως, προτού βρεθεί κάποιος και τους πυροβολήσει. Αυτό πέτυχαν. Στη συνέχεια ανέλαβαν οι θεσμοί. Ωστόσο, ο Τραμπ επιχείρησε επισταμένως, μεταξύ άλλων, να γεμίσει με δικούς του ανθρώπους το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο είναι θεσμός και, θεωρητικά, ασκεί έλεγχο. Οι Αμερικανοί διαμόρφωσαν έτσι το σύστημά τους διότι είχαν δει τα αποτελέσματα της απόλυτης μοναρχίας στην Ευρώπη και δεν ήθελαν να έχουν κάποιον με τόση εξουσία. Το σφάλμα τους, κατά την ταπεινή άποψή μου, είναι ότι η κεφαλή της κυβέρνησης είναι ταυτόχρονα και αρχηγός του κράτους, συνδυάζοντας με αυτόν τον τρόπο δύο θεσμούς, αντί να έχουν συνταγματική μοναρχία, όπου ο βασιλιάς είναι η κεφαλή του κράτους και ο πρωθυπουργός η κεφαλή της κυβέρνησης. Γι' αυτό οι πρωθυπουργοί δεν είναι απαραίτητο να είναι καλοί, ούτε σύμβολα ηθικής. Απλώς ηγούνται της κυβέρνησης. Ο βασιλιάς υποτίθεται ότι συμβολίζει ολόκληρη την κοινωνία, εκπροσωπεί αξίες κ.λπ. Συνεπώς, οι Αμερικανοί πρόεδροι αναλαμβάνουν ένα αδιανόητο έργο, διότι, για να φτάσουν να γίνουν πρόεδροι, ποιος ξέρει τι παρασκηνιακές συμφωνίες πρέπει να κάνουν. Και ύστερα, κάποιοι εξ αυτών υποτίθεται ότι είναι σύμβολα ηθικής και η Πρώτη Κυρία θεωρείται κάτι ανάλογο με την Παρθένο Μαρία. Είναι αδύνατον. Οσο φανταχτερό κι αν είναι το φόρεμά σου, δεν μπορείς να ανταποκριθείς σ' αυτή την προσδοκία.
«Τα πάντα έχουν να κάνουν με το “μη χείρον βέλτιστον” στην πολιτική. Εχουμε την επιλογή του καλύτερου έναντι του χειρότερου».