Η κλιματική κρίση στο... τραπέζι μας
Η άνοδος της θερμοκρασίας και οι παρατεταμένες ξηρασίες εκτινάσσουν τις τιμές βασικών ειδών διατροφής
Το σύνηθες παράδειγμα της θεωρίας του χάους είναι ότι το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στον Αμαζόνιο μπορεί να προκαλέσει τυφώνα στην Κίνα. Με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και κυρίως την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου, το «φαινόμενο της πεταλούδας» έγινε συχνότερο. Με την κλιματική κρίση, όμως, τείνει να γίνει κανόνας. Αν και οι εταιρείες τροφίμων στην Ελλάδα είχαν πάντα τον νου τους για το τι συμβαίνει με τις διεθνείς τιμές στον καφέ, στο κακάο, στο σιτάρι, στο καλαμπόκι, καθώς υπάρχει απόλυτη ή μερική εξάρτηση της χώρας από εισαγωγές των προϊόντων αυτών, αυτό που έχει αλλάξει σε σύγκριση με το παρελθόν είναι η συχνότητα των κρίσεων. Οι οποίες, μάλιστα, μπορεί να εκδηλώνονται και ταυτόχρονα.
Ετσι, μπορεί να μη μας νοιάζει εάν μια πεταλούδα τίναξε τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μας ενδιαφέρει, όμως, εάν θα είναι καλή παραγωγή καφέ στη Βραζιλία. Και μπορεί να μην έχει προκληθεί τυφώνας στην Κίνα, αλλά η παρατεταμένη ξηρασία στο Βιετνάμ –χώρα που στο μυαλό μας έχουμε συνδέσει
όλοι με το ακριβώς αντίθετο– πλήττει την εκεί παραγωγή καφέ. Οι σοκολατοβιομηχανίες –και όχι μόνο– κοιτούν με τρόμο το ράλι τιμών του κακάο, η τιμή του οποίου έφτασε σε 12.261 δολάρια/τόνο στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης, τιμή που αποτελεί ρεκόρ όλων των εποχών, ενώ πριν από δύο χρόνια η χαμηλή παραγωγή σκληρού σιταριού στον Καναδά, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, είχε ως αποτέλεσμα να πληρώνουμε ακριβότερα τα μακαρόνια. Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν και
οι γεωπολιτικές εξελίξεις, που αντί να αμβλύνονται οξύνονται και αυξάνονται. Ετσι, ενώ μέχρι πρόσφατα είχαμε μόνο τον πόλεμο στην Ουκρανία να επηρεάζει την προμήθεια της Ελλάδας σε ενεργειακά προϊόντα και
σε βασικές πρώτες ύλες για τη γεωργική και ζωική παραγωγή, τώρα έχουν προστεθεί η αναζωπύρωση του μετώπου Ισραήλ Παλαιστίνης, ο φόβος για νέο μέτωπο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν και οι επιθέσεις των Χούθι στα
εμπορικά πλοία, που εντείνουν το κόστος αλλά και τον χρόνο παράδοσης των εμπορευμάτων.
Οι υψηλές θερμοκρασίες και η παρατεταμένη ξηρασία στην Ακτή Ελεφαντοστού και στη γειτονική Γκάνα βρίσκονται κυρίως πίσω από την ιλιγγιώδη πορεία της τιμής του κακάο, αφού οι δύο αυτές χώρες παράγουν περίπου το 70% της παγκόσμιας παραγωγής. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Κακάο, η φετινή σοδειά αναμένεται να είναι χαμηλότερη κατά περίπου 11% σε σύγκριση με την προηγούμενη, ενώ ήδη καταγράφεται μείωση στα αποθέματα σοκολάτας που έχουν οι ευρωπαϊκές σοκολατοβιομηχανίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης Κακάο (ECA), τα αποθέματα σε πρώτη ύλη (σπόρους κακάο) που είχαν στο α΄ τρίμηνο του έτους οι ευρωπαϊκές σοκολατοβιομηχανίες ήταν κατά 2,2% χαμηλότερα σε σύγκριση με το α΄ τρίμηνο του 2023 ή λιγότερα κατά 8.088 τόνους. Πέρα από την αύξηση των τιμών που επιφέρουν οι ελλείψεις, η Caobisco (η οποία εκπροσωπεί πάνω από 13.000 εταιρείες σοκολάτας και συμμετέχει σε αυτήν και η ελληνική ΙΟΝ) επισημαίνει ότι απειλείται η βιωσιμότητα ειδικά των μικρομεσαίων εταιρειών του κλάδου. Στα σοκολατοειδή που πωλούνται στα ελληνικά σούπερ μάρκετ καταγράφηκαν ήδη τον Μάρτιο ανατιμήσεις της τάξης του 5%, αλλά αναμένονται ακόμη μεγαλύτερες, καθώς θεωρείται αδύνατη από τις εταιρείες παραγωγής μεγαλύτερη απορρόφηση των αυξήσεων.
Ακόμη δε και εάν οι διεθνείς τιμές κακάο υποχωρήσουν, πολλοί παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι αυτό δεν θα διαρκέσει για πολύ, ιδίως εάν από τις 30 Οκτωβρίου 2024 εφαρμοστεί o κοινοτικός κανονισμός για την αποψίλωση των δασών (EUDR - European Deforestation Regulation), που προβλέπει ότι προϊόντα που περιέχουν σόγια, ή βόειο κρέας, ή φοινικέλαιο, ή ξύλο, ή καφέ, ή κακάο, ή καουτσούκ, θα πρέπει να φέρουν πιστοποίηση πως δεν προέρχονται από δάση που έχουν αποψιλωθεί μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2020.
Τιμές-ρεκόρ καταγράφονται και στον καφέ, με το πρόβλημα να ξεκινά από την ποικιλία Ρομπούστα, που παράγεται κυρίως στο πληττόμενο από ξηρασία Βιετνάμ, αλλά να συμπαρασύρει και τις υπόλοιπες. Η τιμή του καφέ Ρομπούστα που εισάγεται στην Ελλάδα έχει αυξηθεί κατά 30% σε σύγκριση με τέσσερις μήνες πριν, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει σε ανατιμήσεις ακόμη και 20% μετά το Πάσχα, τόσο στα προϊόντα στο ράφι όσο και στην εστίαση.
Η τιμή του κακάο ξεπέρασε τα 12.000 δολάρια ανά τόνο στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης.