Τι είναι τελικά το πανεπιστήμιο;
Γράφω αυτές τις γραμμές ακούγοντας τον ήχο των ελικοπτέρων της αστυνομίας και των συνεργείων των ΜΜΕ, που έχουν κατασκηνώσει έξω από το πανεπιστήμιό μου, το Κολούμπια, εδώ και δέκα μέρες, από τότε που ξεκίνησαν φοιτήτριες και φοιτητές μας κατάληψη, αντιδρώντας στην εκκωφαντική σιγή της ηγεσίας του πανεπιστημίου στα αιτήματά τους για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, την απόσυρση επενδύσεων του πανεπιστημίου από κεφάλαια που στηρίζουν το Ισραήλ και τους προπηλακισμούς φοιτητών από φοιτητές - μέλη των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων (IDF). Η εξέλιξη των πραγμάτων είναι λίγο πολύ γνωστή πια, και μάλλον παράλληλη με τον τρόπο που εξελίχθηκε το κίνημα για απόσυρση των επενδύσεων από τη Νότια Αφρική τη δεκαετία του '80.
Εξαρχής, όπως γίνεται εδώ και χρόνια, τουλάχιστον από τον πόλεμο των Εξι Ημερών, που άλλαξε τα πάντα στο επίπεδο του συμβολισμού σε σχέση με το Ισραήλ, η αντίδραση στη στρατιωτική επέμβαση στη Γάζα ονομάστηκε από τους σιωνιστές (Zionists) και τους υποστηρικτές της ισραηλινής κυβέρνησης ως αντιεβραϊκή, αντί για το σωστό «αντισιωνιστική». Δηλαδή επιτελέστηκε μία συνειδητή ταύτιση του εβραϊκού σώματος ολοκληρωτικά με τον σιωνισμό, σαν η αντίσταση στη χούντα των συνταγματαρχών να ήταν ανθελληνισμός που απευθυνόταν στον απανταχού ελληνισμό. Η υποχώρηση των εννοιών του αντισημιτισμού, αντιεβραϊσμού και αντισιωνισμού, σε σημείο που να μη γίνεται η διάκριση ανάμεσα στις τρεις έννοιες, έχει καλλιεργηθεί συστηματικά από τις κατά σειρά κυβερνήσεις του Ισραήλ και έχει παγιωθεί στον δημόσιο λόγο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο πανεπιστημιακός χώρος αντιδρά και εμπλέκεται σε πολιτικά θέματα που, εκ πρώτης όψεως, δεν άπτονται θεμάτων εκπαίδευσης ή διοίκησης του πανεπιστημίου. Αλλά το κομβικό σημείο εδώ είναι το πώς εννοιολογείται το τι ανήκει στη σφαίρα της εκπαίδευσης και, κυρίως, στο ποια είναι η σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και παιδείας. Οπως σημείωσε συνάδελφος προσφάτως, υπάρχουν δύο κατηγορίες σκέψης και προσέγγισης στο τι σημαίνει πανεπιστήμιο: είναι εκείνη που βλέπει το πανεπιστήμιο ως δομές και κτίρια κι εκείνη που βλέπει το πανεπιστήμιο ως χώρο διανόησης, έρευνας και μάθησης. Το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να εξαντλείται στις δομές και στα κτίρια, όσο κι αν αυτά θέτουν τον τόνο της επιστημονικής και διανοητικής ενασχόλησης του δυναμικού του πανεπιστημίου. Εκείνο που κάνει το πανεπιστήμιο αυτό που είναι, είναι η διδασκαλία και εκμάθηση της κριτικής διαδικασίας ως ακρογωνιαίου λίθου της κοινωνίας. Κι αυτή η κριτική διαδικασία που και προϋποθέτει και συνεπάγεται την ελευθερία του λόγου, είναι που παράγει ενεργούς πολίτες και όχι οπαδούς, ακολούθους ή απαθείς ψηφοφόρους. Επομένως, τα πολιτικά θέματα στα οποία αντιδρά το φοιτητικό σώμα άπτονται απολύτως του επιστημονικού, γνωσιολογικού και ερευνητικού προτάγματος του πανεπιστημίου. Και ακριβώς αυτό καθιστά το πανεπιστήμιο χώρο δύσβατο για την «τάξη και ασφάλεια» που προτάσσουν και επιδιώκουν οι ανελεύθερες κυβερνήσεις, οι υπέρμαχοι της μονοσήμαντης καθαρότητας των νοημάτων και ο κυνισμός της πολιτικής, που μάχονται για τη διάλυση του πανεπιστημίου και της παιδείας έτσι όπως έχει οριστεί από την εποχή του Αριστοτέλη.
Κι αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή το Κολούμπια, με μια πρόεδρο η οποία υπέκυψε στις επιταγές των ακροδεξιών τραμπιστών της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων και επέδειξε την καταστροφική σπουδή, όταν κάλεσε την αστυνομία της Νέας Υόρκης να εκκενώσει την κατάληψη, παρά το ότι η Σύγκλητος του πανεπιστημίου είχε αρνηθεί να εξουσιοδοτήσει αυτή την κίνηση.
Αυτή τη στιγμή η πρόεδρος του Κολούμπια κατηγορείται ταυτοχρόνως για αντισημιτισμό και για υποδούλωση του πανεπιστημίου στην πολεμική μηχανή του Ισραήλ και από τους ακροδεξιούς και από τους κεντρώους και από την αριστερά. Κι αυτό το πλέγμα εντάσεων που βλέπουμε στο πανεπιστήμιό μας είναι ο καθρέφτης του πλέγματος στο οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η εκπαίδευση σε πλανητικό επίπεδο.