«Μπορεί και ο άλλος να έχει δίκιο»
Περίφημη είναι η φράση του Γερμανού χριστιανοδημοκράτη Φόλκερ Μπουφιέ, κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων με τους Πράσινους για τη δημιουργία κυβέρνησης στο κρατίδιο της Εσσης το 2013: «Θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι μπορεί και ο άλλος να έχει δίκιο». Αυτό ίσως είναι το μεγάλο πρόβλημα των ημερών μας: η αδυναμία αναγνώρισης ότι μπορεί ο συνομιλητής μας, ο πολιτικός μας αντίπαλος, ο διαφωνών μαζί μας να έχει δίκιο ή εν μέρει δίκιο. Την πόλωση που δημιουργεί αυτή η προσέγγιση τη ζήσαμε εντονότατα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη ζούμε τώρα με την κατάσταση στη Γάζα, μετά την αιματηρή επίθεση της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς σε φεστιβάλ κοντά στο Ρέιμ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ανυπόστατα επιχειρήματα που διαχωρίζουν τη βία του επαναστάτη, του καταπιεσμένου, του κατατρεγμένου –ακόμη κι όταν αυτή στρέφεται εναντίον αμάχων–, από τη βία του κατεστημένου, της ελίτ, του καπιταλισμού, της Δύσης άρχισαν και πάλι να κάνουν τον γύρο του Διαδικτύου και του κόσμου. Ετσι έφτασαν και στον δικό μου μικρόκοσμο, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Φοιτητές και ακαδημαϊκοί εξέφρασαν, με την απόλυτη ελευθερία του λόγου που τους προσφέρει ο πανεπιστημιακός χώρος, την κατανόηση ή και υποστήριξή τους για τη μία ή την άλλη πλευρά. Διαδηλώσεις έγιναν τόσο από φοιτητές που υποστηρίζουν την υπόθεση της Παλαιστίνης όσο και από εκείνους που έδειξαν κατανόηση στην αντίδραση του Ισραήλ. Πολύ συχνά μάλιστα οι διαδηλώσεις γίνονταν ταυτόχρονα, με το ένα μισό του πανεπιστημίου γεμάτο παλαιστινιακές και το άλλο μισό με ισραηλινές σημαίες. Πολλοί θεώρησαν, παρά τις δυσκολίες που προκαλούσαν οι κινητοποιήσεις αυτές στην ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου, ότι αυτή ήταν η απόλυτη πραγματοποίηση της ελευθερίας του λόγου.
Δυστυχώς, η κατάσταση ξέφυγε όταν οι εκφράσεις υποστήριξης μετετράπησαν σε απειλές, εκφράσεις μίσους και ρατσιστικά συνθήματα. Δεν είναι δυνατόν μέσα σε έναν χώρο αφιερωμένο στη μάθηση και την έρευνα, ένας φοιτητής να απειλείται ή να γίνεται αντικείμενο διάκρισης –λεκτικής και όχι μόνο– επειδή τυχαίνει να είναι Αμερικανοεβραίος ή μωαμεθανός. Δεν στηρίζει κάθε Αμερικανοεβραίος τον αδιάκριτο βομβαρδισμό αμάχων στη Γάζα ούτε γιόρτασε κάθε μωαμεθανός τη σφαγή στο Ρέιμ.
Η ηγεσία του πανεπιστημίου άργησε ίσως να καταλάβει την αλλαγή στην ατμόσφαιρα και να επέμβει έγκαιρα, παρά μόνον όταν οι εκφράσεις υποστήριξης για τον άμαχο πληθυσμό στη Γάζα μετετράπησαν σε εκκλήσεις για την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και φοιτητές άρχισαν να δηλώνουν ότι νιώθουν ανασφαλείς μέσα στο ίδιο τους το πανεπιστήμιο. Στο χρονικό αυτό σημείο, όμως, οι διαδηλώσεις δεν ήταν πλέον καθαρά φοιτητικές, καθώς εξωπανεπιστημιακά στοιχεία είχαν ήδη παρεισφρήσει στις συνήθως ειρηνικές φοιτητικές κινητοποιήσεις.
Η πρόσφατη και κατ' εμέ ατυχής κατάθεση της προέδρου του Κολούμπια σε επιτροπή του αμερικανικού Κογκρέσου σχετικά με τον κίνδυνο αντισημιτισμού στο πανεπιστήμιό μας έριξε, όχι απλώς λάδι αλλά κηροζίνη στη φωτιά. Η πλειονότητα των πανεπιστημιακών δασκάλων αισθάνθηκε ότι δεν στάθηκε στο ύψος των καταστάσεων και της θέσης της, αφήνοντας απροστάτευτους καθηγητές που υποστήριξαν τις παλαιστινιακές θέσεις απέναντι σε μια ξεκάθαρη προσπάθεια πολιτικοποίησης της κατάστασης, που θύμισε εποχές μακαρθισμού. Η απόφασή της να επιτρέψει την είσοδο της αστυνομίας στον χώρο του πανεπιστημίου με σκοπό τη σύλληψη διαδηλωτών, που είχαν καταλάβει ως ένδειξη διαμαρτυρίας τον χώρο μπροστά στην κεντρική βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου, ήταν μάλλον το αποκορύφωμα μιας σειράς αποφάσεων που πάρθηκαν αργά και γι' αυτό υπήρξαν και τόσο σκληρές.
Κι όμως, θα ήταν και άδικο και ανακριβές να συμπεράνει κανείς ότι πλέον κινδυνεύει η ελευθερία του λόγου ή ότι υπάρχει μια κρίση εμπιστοσύνης στα αμερικανικά πανεπιστήμια γενικότερα. Μετά το αποκορύφωμα ασυνεννοησίας που κατέληξε στην παρουσία αστυνομίας μέσα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, η ατμόσφαιρα παραμένει ηλεκτρισμένη αλλά πιο ήρεμη και τόσο φοιτητές όσο και ανώτατη διοίκηση προσπαθούν να βρουν διαύλους επικοινωνίας, ίσως επειδή κατάλαβαν ότι «έχει δίκιο και ο άλλος».