Νέες προκλήσεις για την αγορά βιβλίου
Ανακάμπτουν οι πωλήσεις των εκτυπωμένων βιβλίων - Πιέσεις στα e-books - H Amazon ανοίγει βιβλιοπωλεία - Ανατροπές στην Ελλάδα
Έπειτα από μια βίαιη αναδιάρθρωση στον απόηχο της κατάργησης της ενιαίας τιμής βιβλίου -με ηχηρές αποχωρήσεις, όπως αυτές των Παπασωτηρίου και Ελευθερουδάκη αλλά και εισόδους, όπως αυτή της βρετανικής WHSmith, που αναμένεται να τοποθετηθεί και σε άλλα σημεία πλην του ΔΑΑ- η ελληνική αγορά βιβλίου επιδεικνύει σταθερότητα, παραμένει προσηλωμένη στην επαναφορά της ενιαίας τιμής βιβλίου (ΕΤΒ) και αναζητά νέες ισορροπίες σε ένα διεθνές περιβάλλον που αλλάζει, με ενδεικτική τη νέα στρατηγική της Amazon.
Ο επικεφαλής της Amazon, Jeff Bezos, που προκάλεσε επανάσταση με το λανσάρισμα της πλατφόρμας Kindle -ηλεκτρονικού αναγνώστη (e-reader) για τη διάθεση e-books και την προώθηση του εργαλείου αυτοέκδοσης έναντι προμήθειας- δημιουργεί δίκτυο βιβλιοπωλείων στο Μανχάταν.
Σε πρώτη φάση άνοιξε βιβλιοπωλεία σε πανεπιστημιουπόλεις και τώρα ανοίγει στην καρδιά της Νέας Υόρκης.
Η επένδυση στο Kindle δεν φαίνεται να απέδωσε τα αναμενόμενα στον κ. Bezos, παρά την ανάπτυξη των e-books, κυρίως σε ΗΠΑ και Hνωμένο Βασίλειο. Όμως φαίνεται ότι έλαβε υπ’ όψιν και ορισμένα άλλα δεδομένα στη διεθνή αγορά, όπως π.χ. την επιστροφή της βρετανικής αλυσίδας βιβλιοπωλείων Waterstones στην κερδοφορία έπειτα από μια εξαετία ζημιογόνων χρήσεων, την αύξηση των πωλήσεων εκτυπωμένων βιβλίων στις ΗΠΑ κατά 3%, όταν οι πωλήσεις e-books επιβραδύνονται - με τους καταναλωτές να θεωρούν τις τιμές τους σε πολλές περιπτώσεις υψηλές.
Το μερίδιο των e-books
Διαπιστώνεται επομένως ότι η ψηφιακή τεχνολογία δεν προκάλεσε την ίδια επανάσταση στις εκδόσεις βιβλίων, όπως έκανε με τη μουσική, την τηλεόραση και τον Τύπο. Την τάση σκιαγράφησαν εκτιμήσεις της Nielsen για διψήφια πτώση στις διεθνείς πωλήσεις e-books το 2016. Πάντως, σύμφωνα με τις προβλέψεις το μερίδιο των e-books στις συνολικές πωλήσεις βιβλίων σε παγκόσμια κλίμακα, από 12,3% Η επένδυση Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος, Η παγκόσμια που ήταν το 2013 υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 25,8% το 2018 (επεξεργασία στοιχείων statista.com). Ειδικά στις ΗΠΑ αναμένεται αύξηση των πωλήσεων άνω των 4 δισ. δολ. στο ίδιο διάστημα, φθάνοντας σχεδόν τα 8,7 δισ. δολ. μέχρι το τέλος του 2018, παρά την επιβράδυνση που καταγράφεται στο πρόσφατο διάστημα.
Ας σημειωθεί ότι η παγκόσμια αγορά βιβλίου επιδεικνύει στασιμότητα τα τελευταία χρόνια (+0,7% η μέση ετήσια άνοδος το διάστημα 2011/16 σύμφωνα με μελέτη του οργανισμού IBIS World), με την οικονομική αβεβαιότητα, ειδικά στην Ευρώπη, να αποτελεί τροχοπέδη στην αύξηση των εσόδων. Ως αποτέλεσμα, η αξία της παγκόσμιας βιομηχανίας εκδοτών βιβλίων κυμαίνεται κάτω από τα 110 δισ. δολ.
Υπάρχουν προκλήσεις στην αγορά του βιβλίου, ορισμένες κοινές και άλλες διαφορετικές σε κάθε χώρα, όπως π.χ. τα πνευματικά δικαιώματα, η ανάγκη προώθησης του εκπαιδευτικού βιβλίου σε αναπτυσσόμενες χώρες ή ο ΦΠΑ.
Σύμφωνα δε με τον International Publishers Association (IPA), του οποίου μέλος είναι η Ελλάδα, οι ποιοτικές εκδόσεις θεωρούνται κρίσιμης σημασίας για τις προοπτικές του κλάδου και γι’ αυτό γίνονται συστάσεις στις χώρες και για το θέμα του ΦΠΑ στο βιβλίο (στην Ελλάδα ανέρχεται σε 24%, από τους υψηλότερους συντελεστές στην Ευρώπη).
Η ελληνική αγορά
Σε αυτό το περιβάλλον η ελληνική αγορά, που υπολογίζεται γύρω στα 150 εκατ. ευρώ, επέδειξε σταθερότητα το 2016, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ). Όσο για το μερίδιο των e-books στο σύνολο της αγοράς είναι μικρότερο από 0,5% και δεν προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά. «Πιθανότατα η Ελλάδα θα ακολουθήσει την τάση της Γαλλίας και της Γερμανίας όπου τα αντίστοιχα μερίδια κυμαίνονται στο 1%», όπως εξηγεί στη «N» ο Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος, πρόεδρος της ΕΝΕΛΒΙ.
Το βιβλίο κατά την άποψή του δεν θα ακολουθήσει τη μοίρα της μουσικής, αν και θα πρέπει να σημειωθεί ότι και στη μουσική βιομηχανία έχουμε διαπιστώσει μια τάση ανάδειξης της αξίας του βινυλίου, η οποία προς το παρόν εντάσσεται στο πλαίσιο μιας μόδας για επιστροφή στο vintage.
«Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά στον τρόπο που “καταναλώνεται” το βιβλίο και η μουσική. Το να διαβάζει κανείς από το κινητό ή το tablet δεν είναι το ίδιο με το να διαβάζει από το χαρτί, καθώς στην πρώτη περίπτωση αποσπάται η προσοχή του από mails, διαφημιστικά μηνύματα κοκ», σημειώνει ο κ. Κωνστανταρόπουλος που παραδέχεται ότι το internet και το tablet είναι ανταγωνιστικά ως προς το βιβλίο. Τονίζει δε ότι υπάρχουν κάποιες κατηγορίες βιβλίων, κυρίως επιστημονικά βιβλία που είναι χρήσιμα σε ορισμένους κλάδους επαγγελματιών (π.χ. ιατροί, δικηγόροι) αλλά και εκπαιδευτικά βοηθήματα που έχουν λόγο να είναι διαθέσιμα μέσω ενός υπολογιστή ή tablet.
Κληθείς να σχολιάσει την πορεία της ελληνικής αγοράς βιβλίου το 2016 ο κ. Κωνστανταρόπουλος σημειώνει ότι έκλεισε σταθεροποιητικά, αν και κατά τη διάρκεια της χρονιάς υπήρχαν διακυμάνσεις. «Αυτό βέβαια δεν είναι μια καλή εξέλιξη, αφού η σύγκριση γίνεται με μια κακή βάση, το 2015 που είχαμε σημαντική πτώση στον απόηχο των παρενεργειών από τα capital controls». Υπενθυμίζει ότι από την αρχή της κρίσης (το 2008) οι απώλειες στην αγορά του βιβλίου ξεπερνούν το 50% για να φτάσει σήμερα να υπολογίζεται σε περίπου 150 εκατ. ευρώ. Όσο για το 2017, ο πρόεδρος της ΕΝΕΛΒΙ αναφέρει ότι δεν ξεκίνησε καλά, καθώς η κακή ψυχολογία δεν είναι καλός σύμβουλος για τον καταναλωτή και αποδεικνύεται ότι η αγορά του βιβλίου δεν εξαιρείται από το γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας στο λιανεμπόριο.