Η αξία της μέτρησης της οικονομικής ένταξης
Στα σύγχρονα οικονομικά, η αλληλεπίδραση μεταξύ προσφοράς και ζήτησης όσον αφορά τα αγαθά και τις υπηρεσίες είναι κατανοητή, χάρη στην πρωτοποριακή εργασία των Κένεθ Άροου και Ζεράρ Ντεμπρέ. Αλλά οι σχέσεις ανάμεσα στον τομέα αγαθών και υπηρεσιών και σε αυτόν του χρήματος και του χρηματοπιστωτικού τομέα είναι τόσο μαθηματικά πολύπλοκες που, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες, η κατανόησή τους παραμένει στοιχειώδης. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότερες αποφάσεις πολιτικής στον τομέα του χρήματος και της χρηματοδότησης βασίζονται στις παρατηρούμενες κανονικότητες των δεδομένων.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η τριετής έκθεση Global Findex της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι τόσο σημαντική. Με βάση έρευνα σε 150.000 αντιπροσωπευτικά άτομα, η έκθεση παρέχει μια εικόνα των προτύπων και των κανονικοτήτων στα δεδομένα σχετικά με τη χρηματοδότηση και την οικονομική ένταξη -όπως η αποταμίευση, η χρήση χρημάτων μέσω κινητής τηλεφωνίας και οι προτιμώμενοι τρόποι αποστολής και λήψης εμβασμάτων- σε 140 οικονομίες. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από αυτά τα δεδομένα παρέχουν ζωτική σημασία στη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής πολιτικής.
Η τελευταία έκθεση Global Findex μας πληροφορεί ότι 515 εκατομμύρια άτομα άνοιξαν έναν «τραπεζικό λογαριασμό» σε ένα παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή μέσω ενός παροχέα κινητής τηλεφωνίας από το 2014 έως το 2017. Ως αποτέλεσμα, το 69% των ενηλίκων παγκοσμίως έχει τώρα τραπεζικούς λογαριασμούς, ποσοστό υψηλότερο από το 62% του 2014 και το 51% του 2011. Αυτή η αύξηση της χρηματοοικονομικής ένταξης είναι ευπρόσδεκτη είδηση, κυρίως επειδή, σε περίπτωση μείωσης του εισοδήματος, η κατανάλωση ενός νοικοκυριού θα μειωθεί πολύ εάν συνδεθεί με τον επίσημο χρηματοπιστωτικό τομέα.
Η τελευταία έκθεση της Global Findex υπογραμμίζει επίσης τα οφέλη, ειδικά για τις γυναίκες, που παρέχονται από την πρόσβαση σε συναλλαγές μέσω κινητού. Σύμφωνα με μια μελέτη -που αναφέρεται στην έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας- από τον Τάβνιτ Σούρι του MIT και τον Γουίλιαμ Τζακ του Πανεπιστημίου της Georgetown, οι λογαριασμοί κινητής τηλεφωνίας επέτρεψαν σε 185.000 γυναίκες της Κένυας να εγκαταλείψουν τη γεωργία και να αρχίσουν πιο αποδοτικές μικρές επιχειρήσεις και δραστηριότητες στον κλάδο λιανικής.
Γενικότερα, η πρόσβαση σε συναλλαγές μέσω κινητού τηλεφώνου συνέβαλε στην αύξηση κατά 20% της αποταμίευσης των νοικοκυριών με επικεφαλής γυναίκες στην Κένυα. Και όπως δείχνει η έκθεση Global Findex, χρησιμοποιώντας στοιχεία από την Ινδία, η διαρροή κεφαλαίων για συνταξιοδοτικές πληρωμές μειώνεται απότομα όταν η πληρωμή πραγματοποιείται με έξυπνες κάρτες αντί για μετρητά.
Όμως, εκτός από την παροχή στοιχείων για τη στήριξη της αποτελεσματικής χάραξης πολιτικής, η έκθεση Global Findex έχει ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα: ενισχύει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών σε τομείς που τελικά βελτιώνουν την ευημερία των πολιτών.
Η επικρατούσα νεοκλασική οικονομική θεωρία αγνοεί σε μεγάλο βαθμό αυτό το γεγονός, αλλά υποδηλώνει ότι η «λειτουργική μας χρησιμότητα» ή αυτή που φιλοδοξούμε να μεγιστοποιήσουμε είναι εξωγενής. Αν όμως αυτό ήταν αλήθεια, δεν θα υπήρχαν τόσα πολλά προβλήματα σχετικά με τις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής ικανότητας, τις κατατάξεις της Παγκόσμιας Τράπεζας για το Doing Business ή ακόμη και τα ολυμπιακά μετάλλια.
Ο ανταγωνισμός που προκάλεσε η κατάταξη του Global Findex θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα πολύτιμος, ειδικά όσον αφορά την οικονομική ένταξη. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση, οι καλύτερες οικονομίες του κόσμου χωρίς οικονομικούς αποκλεισμούς θεωρούνται οι σκανδιναβικές χώρες, καθώς και ο Καναδάς και οι Κάτω Χώρες, οι οποίες έχουν βαθμολογία 100% (δηλαδή σχεδόν όλοι έχουν λογαριασμό). Στο άλλο άκρο του φάσματος είναι η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου μόνο το 14% των κατοίκων συμμετέχει στην οικονομική ανάπτυξη, και το Αφγανιστάν με ένα ποσοστό 15%.
Μεταξύ αυτών των δύο πόλων βρίσκονται το Πακιστάν (21%), η Τανζανία (47%), η Ινδονησία (49%), το Μπαγκλαντές (50%), η Κίνα (80%) και η Κένυα (82%). Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν βαθμολογία 93% - αξιοπρεπή συνολικά, αλλά μάλλον φτωχή για μια πλούσια χώρα. Πράγματι, ακολουθεί τη Σιγκαπούρη (98%), το Ηνωμένο Βασίλειο (96%) και το Χονγκ Κονγκ (95%). Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για ισχυρότερες προσπάθειες για την αύξηση της βαθμολογίας των ΗΠΑ.
Η έκθεση Global Findex ποσοτικοποιεί και κατατάσσει τις χώρες ανάλογα με το χάσμα των φύλων όσον αφορά την οικονομική ένταξη. Εδώ, η Ιορδανία κάνει το χειρότερο, ακολουθούμενη από την Τουρκία. Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχουν έξι χώρες όπου περισσότερες γυναίκες από άνδρες έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς: την Αργεντινή, τη Γεωργία, την Ινδονησία, το Λάος, τη Μογγολία και τις Φιλιππίνες.
Με απλά λόγια, η έκθεση Global Findex δίνει στους διαμορφωτές πολιτικής τόσο τις πληροφορίες όσο και τα κίνητρα που χρειάζονται για τη λήψη μέτρων που πραγματικά βελτιώνουν την ευημερία των πολιτών. Αντί για μια σταθερή θεωρία που εξηγεί τη σχέση μεταξύ αγαθών και υπηρεσιών, από τη μία πλευρά, και χρήματα και χρηματοδότηση, από την άλλη, αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο επωφελές.