«Θύματα» των τεκμηρίων οι 3 στους 10

Περίπου 1,9 εκατομμύριο φορολογούμενοι δήλωσαν εισοδήματα χαμηλότερα των τεκμαρτών που προσδιόρισαν οι υπηρεσίες της ΑΑΔΕ

Τρία στα δέκα νοικοκυριά που υπέβαλαν φέτος δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων καλούνται να πληρώσουν επιπλέον φόρους ή χάνουν φοροαπαλλαγές και κοινωνικά επιδόματα εξαιτίας του προσδιορισμού των φορολογητέων εισοδημάτων τους σε υψηλά επίπεδα με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης.

Υπολογίζεται ότι φέτος περίπου 1,9 εκατομμύριο άγαμοι και έγγαμοι φορολογούμενοι επί συνόλου 6,25 εκατομμυρίων που υπέβαλαν δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος έχουν πιαστεί στα «δίχτυα» των διατάξεων των άρθρων 31 και 34 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος για τα τεκμήρια διαβίωσης, καθώς τα εισοδήματα που δήλωσαν στην εφορία ήταν χαμηλότερα από τα τεκμαρτά ποσά φορολογητέου εισοδήματος που τους προσδιόρισαν οι υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων βάσει των συγκεκριμένων διατάξεων.

Οι φορολογούμενοι που έπεσαν φέτος «θύματα» των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης είναι κυρίως χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι και περιστασιακά απασχολούμενοι, καθώς επίσης και μικρομεσαίοι επαγγελματίες και αγρότες οι οποίοι κατά τη διάρκεια του 2017 είτε απέκτησαν πενιχρά εισοδήματα είτε είχαν ζημιές.

Πολλοί από τους φορολογούμενους αυτούς καλούνται να πληρώσουν υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος και ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, ενώ ταυτόχρονα χάνουν φοροαπαλλαγές και επιδόματα τέκνων ή καλούνται να εισπράξουν μειωμένα επιδόματα τέκνων εξαιτίας της εφαρμογής των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης.

Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 31 και 34 του ισχύοντος Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, το φορολογητέο εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου μπορεί να προσδιορισθεί από τις φορολογικές αρχές εναλλακτικά, με βάση τις λεγόμενες «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης» ή «τεκμήρια διαβίωσης», δηλαδή τις ελάχιστες ετήσιες δαπάνες χρήσης και συντήρησης περιουσιακών στοιχείων, όπως κατοικίες, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, αεροσκάφη και πισίνες, αλλά και ποσά που, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, αντιπροσωπεύουν τα ελάχιστα ετήσια έξοδα κάθε φορολογούμενου για την ατομική του συντήρηση. Στις «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης» υπάγονται και οι πραγματικά καταβληθείσες δαπάνες του φορολογούμενου για την πληρωμή διδάκτρων σε ιδιωτικά σχολεία καθώς και τα έξοδα για την καταβολή αποδοχών σε υπηρετικό προσωπικό.

Εφαρμόζοντας τις διατάξεις αυτές, κατά την εκκαθάριση των φετινών φορολογικών δηλώσεων, οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων άθροισαν όλα τα παραπάνω ποσά «τεκμηρίων» και προσδιόρισαν εναλλακτικά, με τεκμαρτό τρόπο, το συνολικό ετήσιο εισόδημα κάθε φορολογούμενου. Στη συνέχεια συνέκριναν το συνολικό τεκμαρτώς προσδιορισθέν εισόδημα με το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου και σε όποιες περιπτώσεις το πρώτο από τα δύο ποσά ήταν μεγαλύτερο, η επιπλέον διαφορά που προέκυψε προστέθηκε στο δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα και το προσαύξησε. Στην ουσία, σε κάθε τέτοια περίπτωση, ως φορολογητέο εισόδημα ελήφθη υπ’ όψιν το τεκμαρτώς προσδιορισθέν.

Οι παγίδες στις οποίες έπεσαν φέτος πάνω από 1,9 εκατ. νοικοκυριά εξαιτίας της εφαρμογής των παραπάνω διατάξεων είναι οι ακόλουθες: Υπερφορολόγηση του εισοδήματος μισθωτών, συνταξιούχων, μικρομεσαίων επαγγελματιών και αγροτών: Λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης των πραγματικών εισοδημάτων, την οποία προκάλεσε η πολυετής οικονομική κρίση, πολλά φυσικά πρόσωπα φορολογήθηκαν φέτος

Iόχι με βάση τα πολύ χαμηλά εισοδήματα που απέκτησαν το 2017, αλλά με βάση τα πολύ πιο υψηλά, εξωπραγματικά ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων που τους προσδιόρισε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) με βάση το σύστημα των τεκμηρίων ή «αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης». Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές μεταξύ των πολύ χαμηλών πραγματικών εισοδημάτων και των πολύ υψηλών τεκμαρτών που προέκυψαν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης κατέστη αδύνατο να καλυφθούν με περισσεύματα εισοδημάτων ή εσόδων από παρελθόντα έτη, καθώς τα ποσά αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί ήδη στο σύνολό τους για την κάλυψη τεκμηρίων στα προηγούμενα 4-5 χρόνια. Υπερφορολόγηση οικονομικά αδύναμων φορολογουμένων (περιστασιακά απασχολουμένων που ταυτόχρονα εισέπραξαν και πάρα πολύ μικρά ποσά τόκων ή ενοικίων ή και επιδόματα τέκνων): Αρκετοί φορολογούμενοι που απέκτησαν το 2017 πολύ χαμηλού ύψους εισοδήματα από περιστασιακή απασχόληση και από τόκους καταθέσεων ή και από ενοίκια καλούνται να πληρώσουν φέτος ποσά φόρου εισοδήματος τα οποία έχουν υπολογιστεί με συνολικό συντελεστή φόρου 44% επί εξωπραγματικών ποσών τεκμαρτού εισοδήματος που τους προσδιόρισαν τα τεκμήρια διαβίωσης. Κι αυτό συνέβη, επειδή σε κάθε τέτοια περίπτωση η προστιθέμενη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος που προέκυψε λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων φορολογήθηκε ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα με συντελεστή 22% από το πρώτο ευρώ, ο δε φόρος που προέκυψε διπλασιάστηκε αυτόματα καθώς επ’ αυτού επιβλήθηκε και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, με συντελεστή 100%. Στην ίδια παγίδα υπερφορολόγησης έπεσαν και όσοι εισέπραξαν το 2017 χαμηλού ύψους εισοδήματα από περιστασιακή απασχόληση και ακόμη πιο χαμηλού ύψους ποσά επιδομάτων τέκνων.

Απώλεια του δικαιώματος είσπραξης κοινωνικών επιδομάτων ή είσπραξη επιδομάτων σημαντικά μειωμένων: Χιλιάδες οικονομικά αδύναμοι φορολογούμενοι έχασαν κοινωνικά επιδόματα που δικαιούνται, παρά το γεγονός ότι είχαν πολύ χαμηλά πραγματικά εισοδήματα, επειδή με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης το εισόδημά τους διαμορφώθηκε σε επίπεδα υψηλότερα των ορίων που ισχύουν για την είσπραξη των επιδομάτων. Επίσης χιλιάδες άλλοι φορολογούμενοι με πάρα πολύ χαμηλά ετήσια εισοδήματα εισέπραξαν επιδόματα σημαντικά μειωμένα επειδή τα τεκμήρια ανέβασαν το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους σε υψηλότερες κλίμακες, όπου ισχύουν χαμηλότερα ποσά επιδομάτων.

II