Οι πέντε προκλήσεις της επόμενης μέρας στο ασφαλιστικό

Πού εστιάζει η νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων

Του Στέλιου Παπαπέτρου

Οι αναμενόμενες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που αφορούν τα αναδρομικά ποσά των περικοπών του παρελθόντος που ήδη έχουν κριθεί αντισυνταγματικές, η μείωση των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών κατά 25% σε βάθος τετραετίας, η απονομή των εκκρεμών συντάξεων, η αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού - συνταξιοδοτικού συστήματος με την ενιαία και αλληλοσυμπληρούμενη διάρθρωση του συστήματος των τριών πυλώνων και η αλλαγή του νόμου Κατρούγκαλου συνθέτουν το βασικό πλαίσιο των πέντε προτεραιοτήτων της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για την επόμενη μέρα.

Το εγχείρημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό, σύνθετο και αυξημένης κοινωνικής ευαισθησίας, καθώς οι αποφάσεις που θα ληφθούν

θα αφορούν 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχους. Παράλληλα, το αρμόδιο υπουργείο καλείται -σε υλοποίηση των κυβερνητικών εξαγγελιών- να προχωρήσει σε διάφορες παρεμβάσεις που αφορούν την ίδια τη λειτουργία του ΕΦΚΑ, καθώς τρία χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου το υπερταμείο παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του. Η καθυστέρηση στον υπολογισμό και την πληρωμή των αυξήσεων στις συντάξεις χηρείας και η αναλυτική ενημέρωση των εκκαθαριστικών των συνταξιούχων με τα ποσά που λαμβάνουν και τις κρατήσεις που υφίστανται, αποτελούν δύο από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις.

Τα αναδρομικά

Συμπληρώθηκαν ήδη τέσσερα χρόνια μετά την εμβληματική απόφαση του ΣτΕ (Ιούνιος 2015) που έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις. Οι διεκδικήσεις των συνταξιούχων αφορούν τουλάχιστον για το δεκάμηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην απόφαση του ΣτΕ (Ιούνιος 2015) και τον νόμο Κατρούγκαλου (13 Μαΐου 2016). Η δαπάνη των μειώσεων εκτιμάται σε περισσότερο από 1,5 δισ. ευρώ για το δεκάμηνο, ενώ αν προστεθεί και η κατάργηση των δώρων των συνταξιούχων τότε το κόστος εκτινάσσεται στα 4 δισ. ευρώ.

Οι επικουρικές

Το νέο καθεστώς για τις επικουρικές συντάξεις που σχεδιάζει η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον αρμόδιο υφυπουργό για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης Νότη Μηταράκη, θα αφορά όσους ενταχθούν στην αγορά εργασίας μετά την 1η Ιανουαρίου 2021. Ουσιαστικά θα αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο της επαγγελματικής ασφάλισης, το οποίο πρακτικά παραμένει στο «ψυγείο» από το 2002 (νόμος Ρέππα). Επισημαίνεται ότι -σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία- τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης έχουν ιστορία τουλάχιστον δύο αιώνων με εντυπωσιακή συμμετοχή των εργαζομένων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, στα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης συμμετέχει το 91% των εργαζομένων, ενώ στην Ελλάδα περίπου το 1,5% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Σύμφωνα με τον κ. Μηταράκη, η μεγάλη αλλαγή θα αφορά τη μετατροπή του συστήματος σε κεφαλαιοποιητικό, από σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης που είναι σήμερα.

Το σύστημα τριών πυλώνων

Το ασφαλιστικό πρόβλημα της χώρας και το σύστημα των τριών πυλώνων συνταξιοδότησης αναδεικνύονται εκ των πραγμάτων ως ένα από τα σημαντικότερα θέματα της επόμενης μέρας. Ως προς τις συνταξιοδοτικές παροχές τους, τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης που λειτουργούν σήμερα σχεδόν σε όλες τις χώρες μπορούν να διαχωρισθούν σε τρεις κατηγορίες: α) σε συστήματα καθορισμένων ασφαλιστικών παροχών, β) σε συστήματα καθορισμένων ασφαλιστικών εισφορών και γ) υβριδικά (Hybrid Schemes) που αποτελούν τους συνδυασμούς συστημάτων καθορισμένης παροχής και συστημάτων καθορισμένης εισφοράς. Επισημαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια διευρύνεται η τάση να μετατρέπονται τα συστήματα των καθορισμένων παροχών, τα οποία αποτελούσαν την πλειοψηφία των συγκεκριμένων Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, σε συστήματα καθορισμένων εισφορών και παράλληλα να μετατοπίζεται η ευθύνη των επενδυτικών επιλογών από τον εργοδότη στον εργαζόμενο.

Η μείωση εισφορών

Η σταδιακή μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για ελεύθερους επαγγελματίες (πρώην ΟΑΕΕ και πρώην ΕΤΑΑ) κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες θα γίνει σε βάθος τετραετίας, αρχής γενομένης από το 2020. Πιθανότατα η μείωση των εισφορών να είναι ισόποση κατά 1,25% για τα έτη από το 2020 έως το 2023. Ως αποτέλεσμα των μειώσεων αυτών, οι κρατήσεις υπέρ του ΕΦΚΑ θα πέσουν στο 18,75% το 2020, στο 17,5% το 2021, στο 16,25% το 2022 και στο 15% το 2023.

Tο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καλείται να προχωρήσει μεταξύ άλλων, τκαι σε παρεμβάσεις που αφορούν τη λειτουργία του ΕΦΚΑ.