Κερδίζει έδαφος ο ρόλος του Risk Manager στην Ελλάδα
Διαχείριση κινδύνων στο σύγχρονο επιχειρείν
Ορόλος του Risk Manager αναβαθμίζεται στην ελληνική αγορά, με τη διαχείριση κινδύνων να αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για τις τοπικές επιχειρήσεις κάθε μεγέθους στο σύγχρονο μεταβαλλόμενο περιβάλλον, όπου η εθνική οικονομία ναι μεν ανακάμπτει, έστω και με αργούς ρυθμούς, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν: από τη γραφειοκρατία, τη φορολογία, τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την ανεπαρκή πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μέχρι τη διασύνδεση της τοπικής αγοράς με τις παγκόσμιες τάσεις.
Είναι σαφές ότι το ρίσκο δεν είναι υπόθεση μόνο του χρηματοπιστωτικού τομέα, αφού οι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις δεν είναι μόνο οικονομικοί ή πιστωτικοί, αλλά και κανονιστικοί, στρατηγικοί, εμπορικοί, μη χρηματοοικονομικοί, όπως περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί κ.ο.κ. Άρα διέπουν όλο το φάσμα του επιχειρείν, ανεξαρτήτως οικονομικού κλάδου δραστηριότητας και μεγέθους εταιρείας. Ειδικότερα δε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι οικογενειακές, ένα εξειδικευμένο στέλεχος Risk Officer θα μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά στη διαχείριση κινδύνων.
Επιχειρηματικοί κίνδυνοι
Την εκτίμησή μας ότι μια σειρά από χαρακτηριστικά στο οικονομικό περιβάλλον έχουν διαφοροποιήσει το επιχειρηματικό ρίσκο, επιβεβαιώνει μιλώντας στη «Ν» ο κ. Νικόλας Γκουζέλος, πρόεδρος του νεοσύστατου Πανελληνίου Συνδέσμου Στελεχών Διαχείρισης Κινδύνων (ΠΑΣΥΣΔΙΚ). Όπως σημειώνει, ξένοι και Έλληνες αναλυτές έχουν τοποθετηθεί για τους κινδύνους στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και συγκεκριμένα στην ελληνική πραγματικότητα. «Ιδιαίτερα σημαντικοί κίν
δυνοι είναι η γραφειοκρατία, η υψηλή φορολογία, η πολιτική αβεβαιότητα από πλευράς κατεύθυνσης, η ανεπαρκής πρόσβαση στη χρηματοδότηση και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η εξίσωση δυσκολεύει ακόμα περισσότερο αν αναγνωρίσουμε ότι αρκετά χαρακτηριστικά των κινδύνων είναι συνεχώς μεταβαλλόμενα και δεν αφορούν αυστηρά το οικονομικό περιβάλλον που λειτουργούν οι επιχειρήσεις, αλλά και συναφείς χώρους που όμως έχουν επίπτωση στα οικονομικά τους μεγέθη. Το ότι ζούμε στην εποχή της παγκόσμιας οικονομίας ανέκαθεν το λέγαμε, αλλά τώρα το βιώνουμε ακόμα περισσότερο. Η ελληνική οικονομία κάθε μέρα συνδέεται όλο και περισσότερο με τις παγκόσμιες τάσεις, κυρίως όμως σήμερα βιώνουμε τις αρνητικές πτυχές τους, γιατί χρονικά υστερούμαστε των επενδύσεων που θα μας είχαν φέρει σε πολύ καλύτερο επίπεδο από το σημερινό. Το κλίμα, όμως, αλλάζει και όλες οι ενδείξεις οδηγούν σε αυτό», προσθέτει.
Νέες αβεβαιότητες
Πέρα, όμως, από τα δεδομένα στην ελληνική οικονομία, υπάρχουν ενδείξεις στο διεθνές περιβάλλον που προσθέτουν αβεβαιότητες στο χαρτοφυλάκιο κινδύνων των ελληνικών επιχειρήσεων. Όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, ο κ. Γκουζέλος, η Ευρώπη παραμένει σε οριακή ανοδική πορεία ανάπτυξης, με τις
επενδύσεις και τη ζήτηση στην Ευρωζώνη να διαμορφώνονται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ η βιομηχανική παραγωγή είναι σε πτώση, κυρίως λόγω της αυτοκινητοβιομηχανίας. Επίσης, η παγκόσμια αγορά κινείται σε καλύτερα επίπεδα, αλλά υπάρχει ο φόβος της ύφεσης για το 2020. Επομένως, οι νέοι κίνδυνοι που αναδεικνύονται σε παγκόσμιο επίπεδο αναμφισβήτητα θα επηρεάσουν -αν δεν έχουν επηρεάσει ήδη- και τις ελληνικές επιχειρήσεις. Οι κυριότεροι από αυτούς τους κινδύνους, όπως τους καταγράφει ο κ. Γκουζέλος, είναι οι εξής: θεσμικά πλαίσια λειτουργίας και εταιρική διακυβέρνηση, κυβερνοασφάλεια, ασφάλεια προσωπικών δεδομένων, φήμη ενός brand, κίνδυνος των οικονομικών αποτελεσμάτων (από χαμηλά κέρδη σε αυξανόμενη δανειοδότηση), γεωγραφικές ισορροπίες, ανθρώπινο δυναμικό, κλιματική αλλαγή, εμπορικές συμμαχίες και ψηφιακός μετασχηματισμός.
Στην Ελλάδα οι επιχειρήσεις -πέραν των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που έχουν ένα ειδικό πλαίσιο λειτουργίας με διαφοροποιημένους κινδύνους- πλέον των κινδύνων της ελληνικής οικονομίας που αφορούν το πλαίσιο λειτουργίας τους, έχουν να αντιμετωπίσουν και κινδύνους από την καθημερινή τους δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν οι κίνδυνοι συμμόρφωσης, οι οικονομικοί και πιστωτικοί κίνδυνοι, οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τους προμηθευτές, την αλυσίδα εφοδιασμού και τις εγκαταστάσεις, οι στρατηγικοί κίνδυνοι, οι εμπορικοί, οι διαδικτυακοί και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τα δεδομένα κ.ο.κ.
Εξάλλου, όπως τονίζει ο κ. Γκουζέλος, τα παραπάνω αφορούν τομείς που αποτελούν εκπαιδευτικό αντικείμενο επιπέδου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως προς την εκμάθησή τους, αλλά η διαχείριση των κινδύνων που μπορεί να προξενήσουν είναι διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο. Προσθέτει δε ότι με εκ
παιδευτικούς όρους μιλάμε για τη διαφορά μεταξύ του Business Administration και του Enterprise Risk Management και πρακτικά διαπιστώνεται ότι συγκριτικά με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οι επιχειρήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό « απροστάτευτες» έναντι των κινδύνων που αντιμετωπίζουν. Και εξηγεί: Η λειτουργία των ιδρυμάτων διέπεται από ένα αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο με ελεγκτικούς μηχανισμούς και περιοδικές αξιολογήσεις, ενώ, πέραν των εισηγμένων, οι υπόλοιπες επιχειρήσεις στερούνται πλαισίου λειτουργίας για τη διαχείριση των κινδύνων. Συνεπώς, η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, που είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεν διέπεται από κανονιστικό πλαίσιο, αλλά ούτε διαθέτει εξειδικευμένο στέλεχος, έναν Risk Officer, για τη διαχείριση κινδύνων. Μεγάλο μέρος αυτών των επιχειρήσεων είναι οικογενειακές, γεγονός που ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας στη διαχείριση κινδύνων.
Ο παράγοντας τύχη
Επομένως, το εύλογο ερώτημα είναι αν κατ’ αρχάς τα στελέχη των επιχειρήσεων, μεγάλων ή μικρότερων, αντιλαμβάνονται αυτές τις προκλήσεις. Από την εμπειρία του ο κ. Γκουζέλος παρατηρεί ότι το μέγεθος της επιχείρησης είναι ένα κριτήριο για την ύπαρξη πολιτικών διαχείρισης κινδύνων, αν και σπανίως -ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις- συναντάμε ρόλο Risk Officer. Οι πολυεθνικές είναι πιο σύνηθες να έχουν πολιτικές διαχείρισης κινδύνων, υιοθετώντας πρότυπα λειτουργίας από τη μητρική τους εταιρεία. Σε ελληνικές μικρομεσαίες, όμως, είναι εξαιρετικά σπάνιο να συναντήσουμε πολιτικές διαχείρισης κινδύνων και πολύ περισσότερο έναν Risk Officer.
«Τα στελέχη των επιχειρήσεων -όταν δεν υπάρχει σχετική πολιτική- σε μεγάλο βαθμό αντιλαμβάνονται το ρίσκο στη λειτουργία των τμημάτων τους και διαχειρίζονται εμπειρικά τους κινδύνους που παρουσιάζονται. Τολμώ να πω, μάλιστα, ότι τις περισσότερες φορές πράττουν αποτελεσματικά, αλλά με την τύχη να παίζει σημαντικό ρόλο στην έκβαση των περιστατικών. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει διαδικασία αναγνώρισης, καταγραφής και διαχείρισης των πιθανών κινδύνων. Όταν, λοιπόν, λόγω του ευμετάβλητου περιβάλλοντος, παρουσιαστεί κάποιος νέος κίνδυνος, είναι εύλογο να μην είναι προετοιμασμένοι να τον αντιμετωπίσουν και είναι ανθρώπινο να λαμβάνουν και λανθασμένες αποφά
σεις», προσθέτει χαρακτηριστικά.
Η αγορά Risk Managers
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι πρόσφατα, όσο και αν φαντάζει παράδοξο, στην Ελλάδα δεν υπήρχε συλλογική εκπροσώπηση των στελεχών διαχείρισης κινδύνων. Ο κ. Γκουζέλος, ως πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Στελεχών Διαχείρισης Κινδύνων (ΠΑΣΥΣΔΙΚ), σημειώνει ότι ένας τόσο νευραλγικός χώρος με επαγγελματική υπόσταση υπεύθυνη σε έναν μεγάλο βαθμό για την εύρυθμη λειτουργία αλλά και «προστασία» ενός οργανισμού, έστω και καθυστερημένα, απέκτησε στέγη. Εξηγεί ότι ως συλλογικό όργανο ο Σύνδεσμος θα δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση των μελών του. Όπως αναφέρει: «Θα μείνουμε προσηλωμένοι στις σχεδιασμένες δράσεις και σε σύντομο χρονικό διάστημα θα βιώσουμε τα πρακτικά αποτελέσματα αυτής της ομαδικής πρωτοβουλίας. Η απόφαση ανήκει σε μια ομάδα στελεχών που έναν χρόνο πριν συμμερίστηκε το ίδιο όραμα για την αναγνώριση, θεσμοθέτηση και προάσπιση του επαγγελματικού ρόλου του Risk Executive / Officer / Manager / Director / CRO στην πολιτεία και το επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Για την υλοποίηση του στόχου του ο Σύνδεσμος σχεδιάζει δράσεις και εκδηλώσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και ενημέρωσης των Στελεχών Διαχείρισης Κινδύνων σε τοπικό, αλλά και διεθνές επίπεδο, τον διαμοιρασμό εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών, την εκπροσώπηση των μελών του όπου απαιτείται, αλλά και την εκπόνηση μελετών σε θεματικές ενότητες που αφορούν το αντικείμενο εργασίας τους».
Σημειώνεται ότι τα ιδρυτικά μέλη του συνδέσμου διαθέτουν σημαντική προϋπηρεσία και τεχνογνωσία στο Risk Management, σε τομείς όπως Financial, Credit, Insurance, Operational, Legal, Compliance, Market, Commercial, Procurement, Facility, Logistics, Governance, και Data & Cyber κινδύνων. Η συμμετοχή καταξιωμένων ακαδημαϊκών - καθηγητών στο Risk Management ολοκληρώνει το φάσμα εκπροσώπησης εξειδικευμένων επαγγελματιών στον Σύνδεσμο, σύμφωνα με τον κ. Γκουζέλο, ο οποίος καλεί όλους τους επαγγελματίες του κλάδου διαχείρισης κινδύνων να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την ανάδειξη και αναγνώριση του ρόλου του Risk Officer σε τοπικό, αλλά και διεθνές επίπεδο, μέσα από συλλογικές δράσεις και συνεργασίες.
Όπως τονίζει ο κ. Γκουζέλος, πρακτικά διαπιστώνεται ότι συγκριτικά με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό «απροστάτευτες» έναντι των κινδύνων που αντιμετωπίζουν.
H ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, που είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεν διαθέτει εξειδικευμένα στελέχη για τη διαχείριση κινδύνων. Μεγάλο μέρος αυτών των επιχειρήσεων είναι οικογενειακές, γεγονός που ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας στη διαχείριση κινδύνων.