«Όχι» σε εξαγορά δημόσιων κτημάτων
Η απόφαση του ΣτΕ αφορά καταπατήσεις από 5/6/1993
«Όχι» είπε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας στη δυνατότητα που δινόταν σε όσους κατέχουν αυθαιρέτως δημόσια κτήματα, τουλάχιστον από τις 5.6.1993 και μετά (δηλαδή στους καταπατητές δημοσίων εκτάσεων), να τα εξαγοράσουν, με μηνιαίες μάλιστα δόσεις, σε ύψος ίσο προς τις αντικειμενικές ή αγοραίες αξίες τους.
Οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν αντισυνταγματική την επίμαχη διάταξη του νόμου 4061/2012, με την οποία (άρθρο 23) παρέχεται, ειδικότερα, η δυνατότητα σε όποιον κατέχει ακίνητο-κτήμα, το οποίο διαχειρίζεται το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, να υποβάλλει αίτηση εξαγοράς του, εφόσον αποδεικνύει την κατοχή του πριν από την 5.6.1993 και η επιφάνειά του δεν υπερβαίνει τα δέκα στρέμματα.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της Ολομέλειας του ΣτΕ, στην προκειμένη περίπτωση, οι ρυθμίσεις του άρθρου 23 του νόμου 4061/2012 (διαχείριση και προστασία ακινήτων υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και ρύθμιση εμπραγμάτων δικαιωμάτων) αποσυνδέουν το δικαίωμα εξαγοράς των δημοσίων εκτάσεων από πρόσωπα τα οποία δικαιούνται αποκατάσταση.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα,
σύμφωνα με την Ολομέλεια, «να παραβιάζονται οι συνταγματικές αρχές της ισότητας των πολιτών και του κράτους δικαίου, καθώς επιβραβεύουν τους καταπατητές της δημόσιας περιουσίας, παρέχοντάς τους έτσι το δικαίωμα να αποκτήσουν νόμιμο τίτλο κυριότητας».
Στη σχετική απόφαση (709/2020) των συμβούλων Επικρατείας σημειώνεται, επίσης, ότι η εν λόγω ρύθμιση του ν. 4061/ 2012 αποσυνδέει το δικαίωμα εξαγοράς του δημοσίου κτήματος από κάθε προϋπόθεση, άλλη πέραν: 1) της κατοχής του τουλάχιστον από την 5.6.1993 και μετά και 2) της καταβολής του σχετικού τιμήματος.
Οι παλαιές διατάξεις
Κατά το παρελθόν (1951 και 1977) ίσχυαν αντίστοιχες νομοθετικές διατάξεις, οι οποίες όμως είχαν
αφενός γνήσιο αποκαταστατικό σκοπό και αφετέρου υπήρχε διάκριση μεταξύ αστικών και αγροτικών ακινήτων, κάτι που με το επίμαχο νομοθετικό πλαίσιο του 2012 δεν ισχύει, αλλά αντίθετα εξομοιώνονται ανόμοιες μεταξύ τους καταστάσεις (που πρέπει από τον νομοθέτη να διαχειρίζονται με διαφορετικό τρόπο), κάτι το οποίο όμως δεν είναι ανεκτό από τις συνταγματικές επιταγές.
Επιπλέον, όπως αναφέρεται, το παλαιό νομοθετικό πλαίσιο έθετε προϋποθέσεις ως προς την κατοχή του ακινήτου του Δημοσίου. Δηλαδή, εάν επρόκειτο για γεωργική έκταση απαιτείτο η συστηματική καλλιέργειά της και εάν επρόκειτο για πρόσωπο που είχε το δικαίωμα αποκατάστασης, έπρεπε κατά κύριο επάγγελμα να είναι γεωργός κ.λπ.