Το Ταμείο Ανάκαμψης στα γρανάζια της Ευρώπης
Κάναμε την επιλογή να προσεγγίσουμε τη συζήτηση για το Ταμείο Ανάκαμψης/ Recovery Fund ξεκινώντας (στο σημείωμα της Δευτέρας 1/6) από την ελληνική άκρια της συζήτησης. Από τις ανάγκες και τους καταναγκασμούς της διαπραγμάτευσης και εν συνεχεία των διαδικασιών υλοποίησης των προγραμμάτων, έργων και παρεμβάσεων που θα εγκριθούν. Σήμερα, αν αντέχει ο αναγνώστης τη συνεχιζόμενη ομαδόν Ευρωσυζήτηση, μερικές παρατηρήσεις που αφορούν ακριβώς την ευρωπαϊκή διάσταση. Χωρίς την ωρίμανση της οποίας, η συζήτηση έχει περιορισμένο ενδιαφέρον στην πράξη.
Πρώτο βήμα -πριν ακόμη και από τις αναφορές, σημαντική, όπως κι αν το δει κανείς, θεσμική διάσταση της πρότασης- η αποδοχή των αγορών. Υπήρξε από την πρώτη στιγμή θετική: περισσότερο κι από μια χρηματιστηριακή ευφορία, η βελτίωση/υποχώρηση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων των χωρών που κυρίως στοχεύονται από το Recovery Fund (λέγε με Ιταλία) οφείλει να καταγραφεί. Ιδίως άμα συγκριθεί με την προ εβδομάδων δυσφορία των ίδιων αγορών, όταν η ευρωπαϊκή αντίδραση στην οικονομική διάσταση της πανδημίας ήταν χλιαρή.
Δεύτερο βήμα, η σπουδή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποβάλει ως σχέδιό της την πρόταση Μέρκελ-Μακρόν (για 500 δισ. ευρώ), υιοθετώντας τόσο το ύψος όσο και τη διάσταση grants ως βασική μορφή παρέμβασης. Χαρακτηριστικό: προκειμένου να εισφέρει κάτι σαν προληπτική απάντηση στις αντιρρήσεις των «frugal four»/των φειδωλών (Αυστρίας, Ολλανδίας, Δανίας, Σουηδίας, μάλλον και Φινλανδίας), που δήλωναν ότι θα δέχονταν μόνον δάνεια ως εργαλείο παρέμβασης, «προσέθεσε» 250 δισ. ακριβώς σε δάνεια.
Τρίτο βήμα, και εδώ το πράγμα αρχίζει να σοβαρεύει, η Επιτροπή φον ντερ Λάιεν απομακρύνθηκε από την αρχική της προσέγγιση, που επιχειρούσε να στήσει ένα παρόμοιο σχήμα με εκείνο της πρότασης Μέρκελ-Μακρόν αλλά με βάση διάφορες ταρζανιές (δεν είναι δική μας η διατύπωση, προέρχεται από υψηλά ιστάμενο συντελεστή των ευρωπαϊκών πραγμάτων) financial engineering, σχήματα εγγυήσεων και πολυεπίπεδου δανεισμού. Και υιοθέτησε -να δούμε βέβαια την τελική έκβαση- ένα μοντέλο δανεισμού με φορέα τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό. Συνδυαζόμενο αυτό με το σχετικό βάρος των (προτεινόμενων) 750 δισ. έναντι του 1,15 δισ. του (7ετούς) MFF/Πολυετούς Προϋπολογισμού (αύξηση κάπου 65%), καθώς και με
τη (επίσης προτεινόμενη) λειτουργία κατά τα 2/3 με grants, δίνει περιεχόμενο στη συζήτηση περί μιας απαρχής αμοιβαιοποίησης χρέους.
Βέβαια -κι αυτό είναι το τέταρτο βήμα- η προεργασία που είχε κάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη «δική της» προσέγγιση στα πράγματα δεν αφέθηκε «να πάει χαμένη». Τι θα πει αυτό; Ότι, πρώτον, ένα μικρό μέρος των 500 δισ. ευρώ του σχεδίου κατά Μέρκελ-Μακρόν θα πάει προς την κατεύθυνση επενδύσεων με μόχλευση. Δεύτερον, δεν αντιστάθηκε η Επιτροπή στον πειρασμό, να επαναφέρει παλιότερες δικές της προσεγγίσεις, όπως ενός Εργαλείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας/RRF (το επισημαίναμε ήδη στο σημείωμα της 27/4) που, κατ’ αυτήν, θα προκύψει μέσα από το συνολικό πακέτο ανάκαμψης - με 310 δισ. σε grants/250 δισ. σε δάνεια: εύκολα βλέπει κανείς εδώ ένα διαφορετικό ζύγιασμα grants/δανείων... Τρίτον, και αυτό πολύ πιο σημαντικό στη φάση εφαρμογής, ότι η λογική της αιρεσιμότητας/conditionality θα υπάρξει στο Πακέτο: όποιος κάνει τον κόπο να φυλλομετρήσει τις 54 σελίδες της ανάλυσης/πρότασης της Επιτροπής θα βρει σε διάφορες στροφές τόσο τον συνδυασμό επενδύσεων με μεταρρυθμίσεις όσο και αναφορές σε μια «ορθή οικονομική πολιτική» όπως π.χ. εκείνη που συσσωματώνεται στις συστάσεις/προτεραιότητες της Επιτροπής στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (που ισχύουν για όλους). Τώρα, η πρόσθετη «ενισχυμένη παρακολούθηση» που ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις ξαναξυπνώντας τα δικά μας αντανακλαστικά μνημονίων, μάλλον ως υπενθύμιση της (δυσάρεστα) ιδιαίτερης θέσης της Ελλάδας πρέπει να διαβασθεί.
Το πέμπτο βήμα, που αυτό κι αν έχει ισχυρή θεσμική διάσταση!, αφορά την προοπτική χρηματοδότησης του δανεισμού που θα στήσει όρθιο το Ταμείο Ανάκαμψης μέσα από (νέους, πρόσθετους, που κι αυτοί θα πρέπει να συμφωνηθούν, ομόφωνα...) φόρους επιβαλλόμενους σε επίπεδο Ε.Ε. Θα είναι φόροι επί των (εισαγόμενων) πλαστικών μίας χρήσης, με περιβαλλοντική χροιά; Θα επρόκειτο για νέα εκδοχή φορολόγησης των εταιρειών της ψηφιακής οικονομίας, του τύπου εκείνων που δεν κατορθώθηκε να προωθηθούν από Γαλλία ή Ισπανία λόγω σθεναρής αντίδρασης π.χ. της Γερμανίας; Θα προέρχονταν από μια ευθυγράμμιση της βάσης φορολόγησης εταιρειών (έμμεση αναφορά στην τιθάσευση της φοροαποφυγής των offshore); Εδώ, άμα η συζήτηση αληθινά προχωρήσει, όλο το σύστημα των ίδιων πόρων της Ε.Ε. τίθεται επί τάπητος.
Όλα αυτά, βέβαια, προϋποθέτουν ότι… θα υπάρξει συμφωνία των «27». Πότε; Θάαα δούμε!... κατά την Ευρω-πρακτική. [ SID: 13566891]
Η πρόσθετη «ενισχυμένη παρακολούθηση» που ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις ξαναξυπνώντας τα δικά μας αντανακλαστικά μνημονίων, μάλλον ως υπενθύμιση της (δυσάρεστα) ιδιαίτερης θέσης της Ελλάδας πρέπει να διαβασθεί.