Πώς χάνονται κοινοτικοί πόροι σε ώρες κρίσης

Θα μπορέσει η Ελλάδα να απορροφήσει αποτελεσματικά ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις, όταν αυτό δεν προκύπτει από την παρούσα εμπειρία; Από το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας για Απόρους (ΤΕΒΑ) η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της πάνω από 330 εκατ. ευρώ, τα οποία θα έπρεπε να είχε ήδη απορροφήσει με αφετηρία τη χρονιά 2014. Δυστυχώς όμως, μέχρι σήμερα είναι ζήτημα αν έχει απορροφήσει παραπάνω από 50 εκατομμύρια, ποσό απαράδεκτα χαμηλό, για μια χώρα που γνώρισε δεκαετή χρηματοοικονομική κρίση και σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρό υγειονομικό πρόβλημα με αφορμή τη νόσο Covid-19.

Διαχειριστική Αρχή του προγράμματος είναι το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρωπίνου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ), το οποίο όμως ελάχιστο σοβαρό έργο έχει να παρουσιάσει.

Όπως παρατηρούν έτσι άνθρωποι που βλέπουν με φανερή ανησυχία να χάνονται πόροι που θα έπρεπε να καταπολεμήσουν τη φτώχεια, είναι επείγον και ζωτικό να αλλάξει η φιλοσοφία διαχείρισης του προγράμματος.

Επισημαίνεται με ιδιαίτερη έμφαση ότι το τωρινό σχέδιο του ΤΕΒΑ έχει δύο αδυναμίες. Η μία αφορά τη διαδικασία προμηθειών του Δημοσίου. Οι εξαιρετικά πολύπλοκες ενέργειες εκεί, γίνονται σοβαρό εμπόδιο ομαλής υλοποίησης του προγράμματος.

Η άλλη αδυναμία έχει να κάνει με την επιλογή των δικαιούχων. Εδώ κυριαρχεί ο φόβος μήπως παρασχεθεί βοήθεια σε κάποιους που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις. Είναι μια αρνητική προσέγγιση στο διαπιστωμένο πρόβλημα της επισιτιστικής ανάγκης. Για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να βοηθηθεί κάποιος που σύμφωνα με τις προδιαγραφές δεν χαρακτηρίζεται άπορος, επιβάλλονται κι εδώ πολύπλοκες διαδικασίες με υψηλό διαχειριστικό κόστος. Έτσι όμως αποκλείονται κοινωνικές ομάδες που χρειάζονται βοήθεια, αλλά βάσει των κριτηρίων δεν μπορούν να το αποδείξουν. Παραδείγματα είναι άνεργοι με ακίνητη περιουσία, άτομα χωρίς εξοικείωση με την ηλεκτρονική εγγραφή σε πλατφόρμες, όπως ηλικιωμένοι και χαμηλής μόρφωσης, κ.ά.

Η αποτροπή διοχέτευσης πόρων του ΤΕΒΑ σε άτομα και κατηγορίες, που έχουν μεν επισιτιστική ανάγκη αλλά δεν πληρούν τα κριτήρια, θα είχε δικαιολογία αν γινόταν πλήρης αξιοποίηση του προγράμματος από όσους τα πληρούν. Στην παρούσα περίπτωση, που δεν απορροφάται ούτε το 10%, η στάση αυτή είναι τελείως παράλογη και δείχνει αδιαφορία για το αντικείμενο του προγράμματος, που είναι η καταπολέμηση της πείνας.

Η εμπειρία πέντε ετών (2014-2019) διαχείρισης του ΤΕΒΑ και η δημιουργία αναπορρόφητου υπολοίπου πλέον των 225 εκατ. ευρώ δείχνει ότι η φιλοσοφία εκτέλεσης του προγράμματος στην Ελλάδα είναι λάθος και πρέπει να αλλάξει. Από τον τωρινό στόχο του αποκλεισμού τυχόν χορτασμένων, πρέπει να περάσει στον στόχο της μέγιστης αξιοποίησης, έστω και αν ωφεληθούν και μερικοί που δεν θα έπρεπε. Σημειώνεται ότι ο «Οδηγός Εφαρμογής» σήμερα δεν βάζει ποσοτικούς στόχους, ενώ από εκεί θα έπρεπε να αρχίζει η διαδικασία.

Ας σημειωθεί επίσης ότι στην ελληνική περίπτωση το πρόγραμμα καλούνται να υλοποιήσουν λειτουργοί του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που συνήθως στερούνται πείρας στον τομέα και έχουν και άλλα καθήκοντα. Στα ευρωπαϊκά κράτη, εκεί που το ΤΕΒΑ απορροφάται με επιτυχία, σημαντικό ρόλο στη διαχείρισή του παίζουν οργανώσεις όπως ο Ερυθρός Σταυρός, το Tafel, η Caritas, Τράπεζες Τροφίμων και άλλες, εκκλησιαστικές και μη. Τέτοιες οργανώσεις έχουν άμεση επαφή με το πρόβλημα της πείνας και έχουν αναπτύξει εμπειρία στην αντιμετώπισή του. Διαθέτουν εκπαιδευμένα στελέχη και εθελοντές.

Για παράδειγμα, σε Εσθονία και Ιρλανδία όλο το πρόγραμμα υλοποιείται από τις Τράπεζες Τροφίμων. Αντίστοιχα, το 80% των τροφίμων του προγράμματος διανέμεται από τις Τράπεζες Τροφίμων στην Ιταλία, το 63% στο Βέλγιο, το 50% σε Πολωνία και Ισπανία, και το 30% σε Λιθουανία και Γαλλία, καθώς εκεί έχουν ενεργό ρόλο και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Στην Ελλάδα, η Τράπεζα Τροφίμων, ως μέλος της Ομοσπονδία Τραπεζών Τροφίμων Ευρώπης (FEBA), μετέχει σε συναντήσεις του Ευρωπαϊκού «Δικτύου για το TEBA» και παρακολουθεί τους τρόπους με τους οποίους γίνεται η επιτυχής διαχείριση του προγράμματος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η εμπειρία της από τις συναντήσεις αυτές αλλά και από τις επαφές της με τον διαχειριστή του προγράμματος (ΕΙΕΑΔ), δήμους και άλλες οργανώσεις, έχουν οδηγήσει την Τράπεζα Τροφίμων στο συμπέρασμα ότι η αδυναμία εκτελέσεως του προγράμματος εδώ οφείλεται σε λάθος σχεδιασμό.

Μπροστά στον κίνδυνο, λοιπόν, να χαθούν σημαντικά κονδύλια για την καταπολέμηση της φτώχειας, είναι καιρός, πέρα από τις θριαμβολογίες για την όντως σημαντική δημιουργία του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, στη χώρα μας να υπάρξουν και οι απαραίτητες απορροφητικές δομές των σχετικών πόρων. Σε αντίθετη περίπτωση, οι αποκαλούμενοι «φειδωλοί» Ευρωπαίοι εταίροι μας θα δικαιωθούν... Εις βάρος της Ευρώπης!

Το τωρινό σχέδιο του ΤΕΒΑ έχει δύο αδυναμίες.

Η μία αφορά τη διαδικασία προμηθειών του Δημοσίου. Οι εξαιρετικά πολύπλοκες ενέργειες γίνονται σοβαρό εμπόδιο ομαλής υλοποίησης του προγράμματος.

[ SID: 13671519]