Σε «κορονο-γρίφο» εξελίσσεται ο προϋπολογισμός για το 2021

Η λήψη τυχόν πρόσθετων μέτρων θα καθορίσει τα σκέλη των εσόδων και των δαπανών

Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες αποτελεί φέτος η κατάρτιση του τελικού κειμένου αναφορικά με τον κρατικό προϋπολογισμό του 2021, καθώς καθημερινά πλέον η επέλαση του Covid-19 στη χώρα ανατρέπει όλους τους σχεδιασμούς και όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο. Μέχρι την τελευταία στιγμή, δηλαδή στις 21 Νοεμβρίου, οπότε και κατατίθεται στη Βουλή το τελικό κείμενο του νέου προϋπολογισμού, το τοπίο τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και σε αυτό των δαπανών, όπως αναφέρουν κορυφαία στελέχη του οικονομικού επιτελείου, θα παραμένει θολό, αφού η τροχιά της πανδημίας είναι άγνωστη, όπως φυσικά και τα πρόσθετα μέτρα που τυχόν απαιτηθούν για τη στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών κατά τη διάρκεια του 2021.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι τα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών ποντάρουν πολλά πλέον στα πακέτα της Κομισιόν, αφενός για να αυξήσουν τις ανάσες ρευστότητας στην αγορά και αφετέρου για να προστατέψουν το μαξιλάρι των ταμειακών διαθεσίμων, που έχει αρχίσει να «ξεφουσκώνει», κυρίως λόγω των έκτακτων μέτρων στήριξης.

Δημοσιονομικές προβλέψεις

Η ανησυχία, εξάλλου, για το τι μέλλει γενέσθαι αποτυπώθηκε ανάγλυφα και στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, στην οποία γίνεται η παραδοχή ότι ο προϋπολογισμός του 2021 κατατίθεται σε συνθήκες πρωτόγνωρης υγειονομικής και οικονομικής κρίσης, που καθιστούν εκ των πραγμάτων αβέβαιες τόσο τις μακροοικονομικές όσο και τις δημοσιονομικές του προβλέψεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση τις μακροοικονομικές εκτιμήσεις προβλέπεται ύφεση 8,2% το 2020 και ανάκαμψη 7,5% το 2021, αν και στην εν λόγω έκθεση για την ύφεση υπάρχουν δύο σενάρια: αυτό της μέτριας προσαρμογής (-8,5%), αλλά πιο αισιόδοξο από το σενάριο της αργής προσαρμογής (-9,4%). Από την άλλη πλευρά και η πρόβλεψη για ανάπτυξη είναι αρκετά πιο αισιόδοξη από τις αντίστοιχες προβλέψεις

διεθνών οργανισμών (Ε.Ε. 6%, ΟΟΣΑ 4,5%, ΔΝΤ 5,1%).

Το σίγουρο είναι ότι οι δημοσιονομικές προβλέψεις αποτυπώνουν μια μεγάλη δημοσιονομική επιδείνωση για το τρέχον έτος, η οποία οδηγεί σε συνολικό έλλειμμα 14,7 δισ. ευρώ ή 8,6% του ΑΕΠ σε όρους ESA, ενώ το πρωτογενές έλλειμμα του 2020 εκτιμάται στα 9,7 δισ. ευρώ (5,7% ΑΕΠ) σε όρους ESA και στα 10,6 δισ. ευρώ (6,2% ΑΕΠ) σε όρους ενισχυμένης εποπτείας. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι σε σχέση με το 2019 η πρωτογενής επιδείνωση του 2020 φτάνει κοντά στα 18 δισ. ευρώ (10,1% ΑΕΠ) σε όρους ESA και τα 17,2 δισ. ευρώ (9,7% ΑΕΠ) σε όρους ενισχυμένης εποπτείας.

Σε κάθε περίπτωση, είναι δεδομένο ότι οι όποιες μεταβολές των δημοσιονομικών μεγεθών προέρχονται τόσο από τις διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας, λόγω της πανδημίας, όσο και από τα έκτακτα δημοσιονομικά μέτρα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της. Η διάκριση, ωστόσο, μεταξύ αυτών των δύο πηγών δεν είναι ξεκάθαρη, αφού η κρίσιμη δημοσιονομική επίπτωση της οικονομικής δραστηριότητας προέρχεται από την πλευρά των εσόδων (φόρων και ασφαλιστικών εισφορών), μεγάλο μέρος των οποίων είτε βρίσκεται σε αναστολή είτε καλύπτεται από το κράτος.

Είναι αξιοσημείωτο δε ότι η

συνολική μείωση των εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές το 2020 είναι σχεδόν 8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,3 δισ. μπορούν να αποδοθούν στα επεκτατικά μέτρα των εσόδων και τα υπόλοιπα 3,7 δισ. στην οικονομική ύφεση. Η ακρίβεια, ωστόσο, αυτής της διάκρισης είναι αμφίβολη, γιατί ένα μέρος των επιχειρήσεων που έκανε χρήση των σχετικών μέτρων πιθανότατα θα αδυνατούσε να πληρώσει ούτως ή άλλως, ακόμα και χωρίς τα μέτρα.

Αντίστοιχα, το 2021 παύουν να υφίστανται τα επεκτατικά μέτρα του προηγούμενου έτους (4,3 δισ. ευρώ), αλλά προστίθενται νέα επεκτατικά μέτρα, ύψους σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ (κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης και μείωση των ασφαλιστικών εισφορών), καταλήγοντας σε μια καθαρή παρέμβαση αύξησης των εσόδων κατά 2,8 δισ. ευρώ. Με δεδομένο ότι η συνολική αύξηση των εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές το 2021 φτάνει τα 5,9 δισ. ευρώ, τα υπόλοιπα 3,1 δισ. ευρώ μπορούν να αποδοθούν στην οικονομική ανάκαμψη, αν και ούτε αυτή η πρόβλεψη μπορεί να θεωρηθεί ακριβής, αφού κανείς δεν μπορεί να πει μετά βεβαιότητας πόσες από τις επιχειρήσεις που αδυνατούσαν να πληρώσουν το 2020 θα μπορέσουν να το κάνουν το 2021.

Ο στόχος της ανάκαμψης

Σε κάθε περίπτωση, το 2021 εξακολουθεί να είναι έτος μεγάλης αβεβαιότητας, αφού η εμφάνιση της πανδημίας έχει καταστήσει τη δημοσιονομική πολιτική το βασικό εργαλείο αντιμετώπισης των οικονομικών της συνεπειών και έχει οδηγήσει σε αναθεώρηση των προτεραιοτήτων της. Μπορεί, λοιπόν, για το 2020 οι κύριες προτεραιότητες να είναι η προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων από τις επιπτώσεις της πανδημίας και η ανάσχεση της ύφεσης, όμως για το 2021 είναι η σταδιακή αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας και η στήριξη της ανάκαμψης. Στόχος που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την άρση των επεκτατικών δημοσιονομικών μέτρων και τη γρήγορη επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε αναπτυξιακό ρυθμό.