Μπορεί η Ευρώπη να λύσει το ενεργειακό;
Μια εξίσωση περίπλοκη και με πολλές μεταβλητές
Σε μια σύνοδο κορυφής με μεγάλη συμβολική σημασία συγκεντρώθηκαν χθες στις Βρυξέλλες οι 27 ηγέτες των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατ’ αρχήν ήταν η 107η και αποχαιρετιστήρια σύνοδος για τη Γερμανίδα καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ, καθώς οι περισσότεροι αναλυτές στο Βερολίνο εκτιμούν ότι στην επόμενη συνάντηση των «27» η Γερμανία θα εκπροσωπηθεί από τον Όλαφ Σολτς.
Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες προσήλθαν επίσης στις Βρυξέλλες μεταφέροντας θετικά μηνύματα στις αποσκευές τους. Τα τρία τέταρτα του πληθυσμού της γηραιάς ηπείρου έχουν εμβολιαστεί, η οικονομία ανακάμπτει πολύ γρήγορα, ακόμη κι αν υπάρχει πρόβλημα με την έλλειψη πρώτων υλών και ημιαγωγών, ενώ οι εκτιμήσεις για κύματα πτωχεύσεων ή ανεργίας δεν επαληθεύτηκαν. Κι όμως, η ανησυχία ήταν διάχυτη στα πρόσωπα των περισσότερων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων… Οι τιμές της ενέργειας είναι στα ύψη και ο επερχόμενος χειμώνας προμηνύεται από τους δυσκολότερους των τελευταίων δεκαετιών.
Κίνδυνος αντιδράσεων
Αυτό ήταν, άλλωστε, και το κύριο θέμα συζήτησης των «27». Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν συντονισμένα από την Ε.Ε. για να προστατευθούν οι καταναλωτές από τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Όλοι κατανοούν πως αν αυτό δεν πετύχει, ελλοχεύει ο κίνδυνος για διαμαρτυρίες και αλυσιδωτές αντιδράσεις. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το κόστος για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε μόνο τον Σεπτέμβριο πάνω από 14%. Ο πρόεδρος της Ένωσης Φορολογουμένων Ράινερ Χολτζνάγκελ δήλωσε στην Augsburger Allgemeine ότι «οι πολιτικοί πρέπει να δράσουν τώρα για να ανακουφίσουν τους πολίτες».
Στη Γαλλία, τον επόμενο Απρίλιο θα γίνουν προεδρικές εκλογές και μια μεγάλη κοινωνική αναταραχή μπορεί να επηρεάσει την έκβασή τους. Τα «κίτρινα γιλέκα» αρχίζουν και πάλι να κάνουν την εμφάνισή τους. Το Παρίσι ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει τις τιμές του ρεύματος και του φυσικού αερίου και θα πληρώσει στα φτωχότερα νοικοκυριά 100 ευρώ στο καθένα. Για να περιορίσει τις αυξήσεις των τιμών, η Γαλλία θέλει επίσης να ρυθμίσει πιο στενά την αγορά φυσικού αερίου και να αποσυνδέσει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζαν Καστέξ έχει ήδη ανακοινώσει ότι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθούν μόνο κατά 4% μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και 2023. Εξετάζεται ακόμη και η μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα.
Και στην Ισπανία, ο ομόλογός του Πέδρο Σάντσεθ, βλέποντας το κόστος της ενέργειας να έχει αυξηθεί κατά 250% σε έναν χρόνο, εισήγαγε νέο φόρο στα κέρδη των εταιρειών κοινής ωφελείας. Τα έσοδα αυτά θα χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη νοικοκυριών με χαμηλά εισοδήματα. Ο Ισπανός πρωθυπουργός μείωσε προσωρινά τον ΦΠΑ στην ηλεκτρική ενέργεια και ζητά κοινά μέτρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο - συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας στρατηγικού αποθέματος φυσικού αερίου. Με αυτόν τον τρόπο, τα κράτη θα μπορούσαν να συνάψουν κοινές συμβάσεις εφοδιασμού φυσικού αερίου, παρόμοιες με την προμήθεια εμβολίων για τον Covid. Αυτό θα επέτρεπε στην Ε.Ε. να μιλήσει με μία φωνή στις διαπραγματεύσεις με τους προμηθευτές ενέργειας, σύμφωνα με την ισπανική κυβέρνηση.
Τι είδους λύση;
Το ερώτημα είναι πόσο καθοριστικά θα θελήσουν οι «27» να παρέμβουν στην αγορά. Όλοι συμφωνούν κατ’ αρχήν ότι πρέπει να υπάρξει ασφάλεια στον ενεργειακό εφοδιασμό. Αλλά μέχρι εκεί! Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν επικρίνει την αύξηση της δημοπρατούμενης τιμής του CO2 ως υπεύθυνη για τις ραγδαία αυξανόμενες τιμές της ενέργειας. Υπέρ της πυρηνικής ενέργειας τάσσεται ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ. «Αν θέλουμε να είμαστε επιτυχημένοι στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, χρειαζόμαστε πυρηνική ενέργεια. Χρειαζόμαστε πυρηνικούς σταθμούς και πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στην πυρηνική ενέργεια» υποστήριξε ο Γάλλος υπουργός. Τη γαλλική πρόταση υποστηρίζουν επίσης η Πολωνία, η Σλοβακία και η Φινλανδία.
Οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου καθιστούν όμως και τον άνθρακα, που καταστρέφει το κλίμα, ξανά ελκυστικό. Οι τιμές αγοράς άνθρακα στο Ρότερνταμ έχουν τριπλασιαστεί από την αρχή του χρόνου. Η τιμή του πετρελαίου επίσης αυξήθηκε κατακόρυφα. Οι αναλυτές της Goldman Sachs πιστεύουν ότι ο μαύρος χρυσός θα ανέβει στα 90 δολάρια μέχρι το τέλος του έτους. Η Bank of America θεωρεί πιθανή μια τιμή στα 100 δολάρια. Ο υπουργός ενέργειας του Ομάν Μοχάμεντ μπιν Χαμάντ αλ Ρούμι δεν θέλει να αποκλείσει τα 200 δολάρια το βαρέλι και μάλιστα μεσοπρόθεσμα.
Επιπλέον, λόγω των χαμηλότερων παραδόσεων φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου δεν είναι επαρκώς γεμάτες. Σύμφωνα με την Commerzbank, η πληρότητα ανέρχεται μόλις στο 67% στη Γερμανία. Το προηγούμενο έτος ήταν 94% το ίδιο χρονικό σημείο.
«Σε όλη την Ευρώπη το ποσοστό πληρότητας είναι σχεδόν στο 75%, επίσης πολύ κάτω από το συνηθισμένο εποχικό επίπεδο του 90%» λέει ο αναλυτής της Commerzbank Κάρστεν Φριτς. Ο πρόσφατα ολοκληρωμένος αγωγός Nord Stream 2 της Βαλτικής Θάλασσας θα μπορούσε να προσφέρει κάποια ανακούφιση, αλλά η απαιτούμενη άδεια λειτουργίας δεν προβλέπεται να εκδοθεί πριν από την άνοιξη.
Μέχρι τώρα, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αντιμετώπιζαν διαφορετικά τις υψηλές τιμές ενέργειας. Τουλάχιστον 20 χώρες της Ε.Ε. απάντησαν με μειώσεις φόρων ή βοήθεια προς τα φτωχότερα νοικοκυριά.
Η Κομισιόν θέλει κοινή ευρωπαϊκή λύση. Πρώτο βήμα η αγορά από κοινού φυσικού αερίου. Προτείνει άμεσες πληρωμές, φοροαπαλλαγές και επιδοτήσεις για τις μικρές επιχειρήσεις. Εξετάζει επίσης μεσοπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις για να καταστήσει μακροπρόθεσμα την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας πιο ισχυρή και ανεξάρτητη. Θα καταφέρει να ενώσει τους «27»; Η εξίσωση είναι περίπλοκη και με πολλές μεταβλητές…
[SID:14721989]
Το κύριο θέμα συζήτησης των «27» είναι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν συντονισμένα από την Ε.Ε. για να προστατευτούν οι καταναλωτές από τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Όλοι κατανοούν πως αν αυτό δεν πετύχει, ελλοχεύει ο κίνδυνος για διαμαρτυρίες και αλυσιδωτές αντιδράσεις.