«Μαύρα σενάρια» για το δημογραφικό

Μελέτη του ΙΟΒΕ προβλέπει δραματική συρρίκνωση του πληθυσμού της χώρας

Καμπανάκι για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, το οποίο ακουμπάει και το συνταξιοδοτικό καθώς και τις παροχές υγείας, ήχησε στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε μετά από πρωτοβουλία της Eurobank.

Η ΜΕΛΕΤΗ του ΙΟΒΕ που παρουσιάστηκε στο συνέδριο καταγράφει τις δυσμενείς προοπτικές του δημογραφικού στην Ελλάδα κατά τις επόμενες δεκαετίες, με τα στοιχεία να είναι απογοητευτικά για το πληθυσμιακό μέλλον της Ελλάδας. Ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει και θα διατηρηθεί κάτω από τη 1,5 μονάδα, γεγονός που δεν αρκεί για την αναπλήρωση του πληθυσμού και στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται σταδιακή συρρίκνωσή του.

Μάλιστα, ο ρυθμός της μείωσης του πληθυσμού είναι αναπόφευκτος και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της έκθεσης, αναμένεται να φρενάρει, ανάλογα με την ένταση των μεταναστευτικών ροών. Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού αναμένεται ότι θα συνεχιστούν, με συνέπεια το 2100 να προβλέπεται ότι θα καταγραφεί μείωση 2,5 εκατ. πολιτών ή 24%. Έτσι συνολικά ο πληθυσμός της χώρας θα περιοριστεί στα 8,1 εκατ. άτομα. Πρόκειται για την τρίτη χειρότερη θέση στην Ε.Ε., μετά τη Λιθουανία και

τη Λετονία. Στο πιο αισιόδοξο σενάριο (υψηλής μετανάστευσης), ο πληθυσμός θα μειωθεί μεταξύ του 2022 και του 2100 κατά 16%, σε 8,9 εκατ., ενώ η συρρίκνωσή του αναμένεται να είναι της τάξεως του 45% σε περίπτωση μηδενικών μεταναστευτικών ροών (σε 5,7 εκατ. το 2100). Τα διαφορετικά προβλεπόμενα επίπεδα γονιμότητας και θνησιμότητας επίσης διαφοροποιούν την πληθυσμιακή εξέλιξη αλλά σε μικρότερο βαθμό, δίνοντας κατεύθυνση για χάραξη πολιτικών σε όλους τους τομείς πληθυσμιακής επιρροής, με ιδιαίτερη έμφαση στις μεταναστευτικές πολιτικές.

Αύξηση ηλικιωμένων

Από τη μελέτη προκύπτει ότι ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων θα υπερβεί τη 0,60 μονάδα το 2050, όταν ήταν 0,35 το 2020, στοιχείο που επιδρά και στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας. Εκτιμάται ότι η δημόσια δαπάνη για συντάξεις θα διατηρηθεί σε διψήφια ποσοστά του ΑΕΠ έως το 2070. Την ίδια στιγμή, το ακαθάριστο ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων θα μειωθεί περαιτέρω στο 55% και για να μην υποχωρήσουν οι συντάξεις θα πρέπει η αγορά εργασίας να αποδίδει όλο και μεγαλύτερα κέρδη.

Διαπιστώνεται χρόνιο πρόβλημα περιορισμένης απασχόλησης στους πολίτες κάτω των 29 ετών και στις γυναίκες. Αν η κατάσταση στις δύο αυτές κατηγορίες βελτιωθεί, τότε το ασφαλιστικό σύστημα θα στηριχθεί σημαντικά.

Η γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί προκλήσεις και στο εγχώριο σύστημα υγείας, καθώς αυξάνονται σημαντικά οι πολίτες που θα έχουν ανάγκη ιατρικής περίθαλψης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο καθηγητής Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βύρων Κοτζαμάνης, υπογράμμισε ότι σχεδόν θα διπλασιαστούν μέχρι το 2050 οι ηλικιωμένοι άνω των 85 ετών (από 400.000 που είναι σήμερα, σε 700.000)

Σε ένα βασικό σενάριο, εκτιμάται ότι το πραγματικό ΑΕΠ το 2100 θα είναι χαμηλότερο κατά 58 δισ. ευρώ (ή 31%) σε σχέση με το 2019, η απασχόληση κατά 2,1 εκατ. άτομα (ή 48%), τα δημοσιονομικά έσοδα κατά 14 δισ. ευρώ (ή 19%) και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 1.740 ευρώ (ή 10%), σε σταθερές τιμές του 2019.

Για το συνταξιοδοτικό

Στο συνταξιοδοτικό σύστημα, η αναμενόμενη περαιτέρω επιδείνωση στον δημογραφικό δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων του ελληνικού πληθυσμού εγείρει σημαντικές προκλήσεις σε σχέση με την επιδίωξη των αρχών της βιωσιμότητας και επάρκειας των συντάξεων, σημειώνεται στη μελέτη του ΙΟΒΕ, εξηγώντας: «Αφενός η δημόσια δαπάνη για συντάξεις θα εξακολουθεί να απορροφά σημαντικούς οικονομικούς πόρους, σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ έως και το 2070. Αφετέρου, το ακαθάριστο ποσοστό αναπλήρωσης για τη σύνταξη γήρατος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω,

έως και περί το 55% το 2060.

Με σκοπό την καλύτερη προσαρμογή του συνταξιοδοτικού συστήματος στις δημογραφικές εξελίξεις, απαιτούνται παρεμβάσεις για ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού άξονα του συστήματος, βελτίωση παραμέτρων του διανεμητικού άξονα, επιμήκυνση του επίσημου εργασιακού βίου, ενίσχυση της διακρατικής φορητότητας και θεσμική θωράκιση των πρόσφατων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων», προσθέτει το ΙΟΒΕ.

Αγορά εργασίας

Στην αγορά εργασίας, οι αναμενόμενες δημογραφικές εξελίξεις οδηγούν σε μικρότερο εργατικό δυναμικό, με υψηλότερη μέση ηλικία και χαμηλότερη παραγωγικότητα.

Ενώ η άνοδος της ηλικίας συνοδεύεται συνήθως από αυξημένη εργασιακή εμπειρία, που μπορεί να επιδρά θετικά στην παραγωγικότητα, εν τούτοις μπορεί να έχει και αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα, καθώς τα άτομα που γνωρίζουν ότι δεν έχουν μεγάλο εργασιακό χρονικό ορίζοντα μπροστά τους δεν προσπαθούν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και έχουν χαμηλότερη ροπή προς την καινοτομία, ενώ απουσιάζουν και συχνότερα από την εργασία τους λόγω προβλημάτων υγείας. Στην ελληνική αγορά εργασίας, το μερίδιο των εργαζομένων είναι υψηλότερο σε επαγγέλματα στα οποία η παραγωγικότητα μειώνεται παρά αυξάνεται με την ηλικία.

εκατ. κατοίκους προβλέπει το αισιόδοξο σενάριο για το 2100.