کرمان ؛ یک سده ، جشن سده
پیشینهی برگزاری جشن سده در کرمان دهم بهمن، یادآور جاودانگی فروغ جشن سده
جشن «سده» در روز مهرایزد از ماه بهمن (بنابر گاهشمار زرتشتی) که در سالنمای رسمی کشور برابر با دهمبهمنماه اســت، برگزار میشود. واژهی سده از ریشهی «ست» در زبان پهلوی آمده اســت و به چم(:معنی) «صد» است. در کتاب از نوروز تا نوروز دکتر کورش نیکنام آمده است: «هنگامی که ایرانیان سال را به دو فصل تابســتان و زمستان بخش کرده بودند، از آغاز آبان تا پایان اسفند را زمستان مینامیدند. آنان هنگامی که صد روز از زمستان و از آغاز ماه آبان میگذشــت و روز دهم بهمن فرا میرسید، آن را ســده مینامیدند و جشن میگرفتند. اکنون زرتشــتیان در همهی شــهرها و روستاها با آتشافروزی، سده را جشن میگیرند.»
زرتشتیانکرمانازسدههایدور،جشنسده راباشکوهبیشتریبرپام یداشت هاند.درزمان گذشتهآتشسدهدرروســتایقنا تغستان، درجنوبخاوری(:شــرقی)شهرکرمانکهدر نزدیکیماهانجــایداردونیزدرباباکمال کهروستاییدرشــمالخاوریکرماناست، برافروختهم یشــد؛چونزرتشــتیاندرآ نجا سکونتداشــتندولیاکنونآتشجشنسده درکنارباغچ هیبودا غآباد،درشــمالخاوری کرمانروشنم یشود. ازچنــدروزپیشازدهمبهم نماهوجشــن ســده،جوانانونوجوانانهیزممــوردنیازرا فراهمم یکنندوآ نهــارابهجایگاهبرگزاری جشــنم یبرندوتودهبزرگیازهیزمراروی همانباشتهم یسازند.ازبامدادروزجشنسده، بانوانزرتشتیدرجایگاهبرگزاریجشنگردهم م یآیندوباکمکیکدیگرسیرو(سیرگ)،آشو خوراک یهایسنتیفراهمم یکنند. هنگامپسینروزمهرایزددر بهم نماهدرتاالر بزرگباغچــ هیبودا غآباد،برنام ههایهنریو فرهنگیشادباباشندگی(:شرکت)مردوزن،پیر وجوانوزرتشتیوغیرزرتشتیبرگزارم یشود وهم هباخوراک یهایسنتیپذیراییم یشوند. گروهبسیاریازمردمکرماننیزدرخیابا نهای بیرونازتاالروپیرامونجاییکهآتشســده افروختهم یشود،ازپســینتافرورفتنآفتاب گردهمم یآیندتابهگون هایدربرپاداشتناین جشــنملیایرانیهمازورشوند.پسازپایان برنامهدرتاالر،هنگامیکهواپســینپرتوهای خورشــیداززمینرختبرم یکشند،سهتناز موبداندرحالیکهجام هیســپیدبرتندارند، برایبرافروختنهیز مهابهآرامیازکنارتاالرو نیایشگاهبهسویجایگاههیزمانباشتهم یروند. دهموبدنیزآتشــدانیدردستداردکهدرآن، آتشافروخت هشدهوشــعل هوراست.چندتناز جوانانسپیدپوشکهمجم رهایروشنباخود دارندنیزموبــدانراهمراهیم یکنند.موبدان درکنارتلهیزمبخ شهاییازاوســتاوسرود آت شنیایشرابازم یسرایند.اینگروهسهباربر گرداگردتودهیهیزمم یچرخندوپسازدرنگی کوتاهدرکنارآنبهآرامیوهماهنگبهسوی خرمنهیزمم یروند،دهموبدبهوسیل هیآتش درآتشــدانکهبرگرفتهازآتشآتشکدهاست وجوانانســپیدپوشبایاریازاخگرمجمرها، هیزمراآتشم یزنند.آتشجشــنسدهنماد همبســتگیایرانیاناســت.ایرانیانوب هویژه زرتشتیاندهمبهم نماهباافروختناینآتش، باردیگرچیرگینیکیبربدیرایادآورم یشوند. زبان ههایســرخوگرماینآخشــیج(:عنصر)، روشــناییوفروزههاینیــکاهوراییرابرای هم هیایرانیاننویدم یدهد. آ نچهکهجشنسدهرابهتاریخایرانباستان پیوندم یدهــد،برگرفتهازداســتانپیدایش آتشازسویهوشنگشــاهپیشدادیاست کهدرشــاهنام هیفردوسیبهتصویرکشیده شدهاســت.ایرانیانازآنزمانبراینباورند کهپسازســدهازسرمایزمســتانکاسته م یشود.پسدراینروزهیزموخاروخاشاک فراهــمم یکردندودرشــب،آتشبزرگیرا برم یافروختندوباآرمانافزونشدنروشنایی روزپسازآنبهشادمانیم یپرداختند. پایسخنانمیتراکامیا بپورکهپیشین هیبرپایی وهماهنگیبرگزاریاینجشنرادرسا لهای پیشکرمانداشتهاست،نشستیمتابرایماناز سدههایسا لهایپیشبگوید. بهگفتــهیکامیا بپورپیشــینهیبرگزاری ســدهدرکرمانبــهنزدیکبه001ســال پیشبرم یگــرددولــییادگوی ه(:خاطرات)و بایســتن یهایبرگزاریاینآیینتنهاسین هبه سینهگفتهشدهودرمیانمردمچرخیدهاست. جشنسدهازنزدیکبه09سالپیشازسوی انجمنزرتشتیانکرماندرآنزمانومردمدر باغچ هیبودا غآبادکرمانبرگزارم یشد. میتــراکامیا بپورکهبهمدتچهارســالدر آموزشگاههایزرتشــتیکرمان،درسدینیرا آموزشدادهبودودرســازمان«پویندگانراه راســتی»کارم یکرد،پیرامونچگونگیزنده شدناینجشنگفت:«درآنسا لهاجشنسده نیزبهمانندبسیاریدیگرازآیی نهاوجش نهای زرتشــتیروبهنابودیوک مرنگشدنبود.بنا بودجشنســدهبهبیرونازشهربردهشودتا ک مکمازبزرگیاینجشــنکاستهشودورنگ ببازد.دراینروزهابودکهبهرامرییســی،نامور بهرییسبهرام،بهاندیشــ هیزندهنگاهداشتن اینجشنم یافتد.بهرامرییسیبههمراهرشید گشتاسبنوذریوشماریازیارانوهمراهان خودباهمتانجمنزرتشتیانکرمان،باوجود سرمایتوا نفرســایآنروزهاوامکاناتکم، کمرهمتبهبرگزاریاینجشنبستند.» کامیا بپورازبرنام ههایروزجشــنســدهو باشــندگیپرشــورمردمدراینجشنگفت: «پساززندهشــدنجشنسدهدرآنزمانتا کنوناینجشنبهبزرگیوجانانگی،هرسال درکرمانبرگزارم یشــود.درسا لهایآغازین انقالب،اجرایسرودملیایرانازسویارتش جمهوریاسالمینیزبهبرنام ههایاینجشن افزودهشد.دان شآموزانآموزشگاههایزرتشتی ســرودآتشرااجرام یکردند.حتاگوش هوکنار باغچ هیبودا غآبادکرماننیزبهدک ههاییبرای فروشدس تآوردهایکشاورزیویژهم یشدو درروزجشنمردمم یتوانستندخریدهمبکنند. ازنزدیکبه06سالپیشایرانیانغیرزرتشتی نیزدراینجشنشرکتم یکنندودرزما نهای پیش،ایرانیانغیرزرتشــتینیزازبامدادبرای باشــندگیدراینجشنکول هباریم یبستندو ازدورونزدیکبرایدیدنآتشجشــنسده م یآمدند.درسا لهاینخستانقالب،گوش هی جنوبیزیارتگاهمهرایزدکهدرباغچ هیبودا غآباد جایدارد،برایبرپاداشتنآتشسدهویژهشده بودکهسپ سهادورتادورآنراحصارکشیدندتا ازسپندینگیآتشنگاهبانیکنند.»
کوشش همگانی برای مانایی جشن ملی سده در کرمان آتش باشکوه سده در سالهای انقالب
پسازآنجشــنسدهدرسا لهایانقالب،به شوندشرایطآنزمانبنانبودبرگزارشودولی... آزادمهرایزدیارفرنشــینوقتآنزمانانجمن زرتشــتیانکرماندرگف توگویــیبرایماناز جشــنسدهدرســال8531خورشیدیگفت: «دردفترانجمنزرتشتیانکرماننشستهبودم کهیکماموربهدفترمانآمدوگفتکهجشن ســدهراتعطیلنکنیدوآنراامسالنیزبرگزار کنید».ایزدیاربرایمانازد لنگران یهایبرپایی اینجشــندرآنسالگفت:«آنسالبنابود جشــنیرابرگزارنکنیمازایــ نروهیزمیرااز پیشفراهمنکردهبودیم.هیزمآتشآنســال راهمبرایمانفراهمکردند،آنهمدراندازهای باورنکردنی.01تاماشینبابیشاز0001کارگر ازبامدادتاشــامگاهپیشازجشنهیز مهارابه باغچ هیبودا غآبادآوردند.درروزجشــنسده نیزارتشجمهوریاســالمیدرجشنشرکت کردند.آفتابک مجاننیمروزیکهزد،خیابانی کهبهباغچهم یرسیدرای کطرفهکردند.جشن سدهیآنسالبسیارباشــکوهبرگزارشدوتا ساعت01شببهدرازاکشید». ایزدیارازروزجشنکهم یگفتصدایشتوان بیشــتریم یگرفت:«آنسا لهابرایشرکت درجشــنبرایادارههاومرکزهایدولتینیز کارتدعوتم یفرســتادیموبههمراهایرانیان غیرزرتشــتیجشــنرابرگزارم یکردیم.حتا اتوبو سهــایواحداتوبو سرانینیــزمردمرا میدانشهرداریبهباغچ هیبودا غآبادم یآوردند وهزینــ هیآنراانجمــنازعوایدملکیخود پرداخــتم یکــرد.درپایانجشــننیزآش، سیرو(ســیروگ)وپشمکدریکسینیبزرگ درجلویدرخروجیمهمانانراراهیم یکرد.»
جشــنســدهبانیایشپروردگارواوستاخوانی موبدانوباشندگیپرشورمردمبرگزارم یشود. ســپسموبداندس تدردستهموباهمراهی گروهیکهســازواربونهونیم یزدندبهدور آتشهمازوریوهمرنگیایرانیانم یچرخند. موبدانپروردگاررابهپاساینآخشیجودادهی اهورایی(آتش)نیایشم یکنندومردمباشندهدر اینجشــننیزبانیایشوخیرهشدنبهآتش، دمیبهدورازســیاه یهاوتیرگ یهایجهان بهاندیشهم ینشینند؛باآرمانجهانیبهدوراز بد یها،کژ یهاوناآرام یها.
(شناسه: )35772