«سپاهان» چشمبه راه «کاوه آهنگر»

آیاتندیسکاوهدادخواهبهمیدانآزادیاصفهانبازم یگردد؟

بیشتر از ده ســال اســت که تندیس کاوه آهنگر را از میدان آزادی اصفهان برداشتهاند. تندیســی که ســالها در انبار شــهرداری اصفهــان خاک میخــورد پیدا نیســت چه آیندهای در انتظارش است. پس از حصارکشی میدان آزادی به بهانهی عملیات حفاری تونل متروی اصفهان، تندیس کاوه آهنگر از این مکان برداشته شد، .ولی اکنون با بازطراحی و نوســازی این میدان انگار بنا نیســت تندیس در جای خودش دوباره بر پا شــود. مشــاور عالی شهرداری اصفهان به امرداد میگوید: تصمیمها قطعی نشده است و پیدا نیست که همین تندیس یا تندیس دیگر در این میدان بر پا شود. جواد شعرباف میگوید: «این تندیس هست و مشکلی هم ندارد. بههرروی، ساخت ایستگاه مترو در میدان آزادی پایان یافته، آن ســطح و پایهها هم ساخته شــدهاند و بنا به تصمیماتی که مدیریت کالن اســتان میگیرد اگر تصمیم به نصب این تندیس باشد، نصبش میکنیم.» او میگوید: «کاوه آهنگر یک مظهر ملی است، کسی که با فساد مبارزه کرده و علیالقاعده هم نباید مشکلی خاص با نصب این تندیس وجود داشت باشد؛ بااینحال، شعرباف نصب تندیس کاوه آهنگر را در گرو شرایط میداند.» بنا به گفتههای مشاور عالی شهرداری اصفهان برنامه این اســت که میــدان آزادی به حالت پیشــینش برگردد ولی اینکه این تندیس یا تندیس دیگری نصب بشود معلوم نخواهد بود و باز هم اگر شرایط ایجاب نکند تندیسی دیگر نصب خواهد شد. شــعرباف میگوید: «مــردم از این میدان یک خاطــره و یک فرم معمــاریای در ذهن دارند که اینجا تندیسی هم نصب بوده. بنابراین، در شورای سیاستگذاری شهرداری به ما تکلیف شــده که میدان را دقیقا به وضعیت گذشتهاش برگردانیم. به گونهای که عناصر شهریاش حفظ شود. اگر زمانی افرادی با بودن این تندیس در میدان آزادی مخالفت کردند باید گفت هر زمان مســایل و شــرایط خودش را دارد. ولی اکنون شرایط بسیار فرق کرده و من هم مشکلی برای برگرداندن این تندیس به میدان نمیبینم. اما اگر محدودیتهایی باشد باید دستگاههای نهاد مسوول تصمیمگیری کنند.» تندیس میدان آزادی پیکر کاوه آهنگر بود که جسورانه با سیما و ابروهای درهم کشیده درفش دادخواهیاش را برافراشته بود. این تندیس در سال 1381 خورشــیدی در یکی از اصلیترین میدانهای اصفهان و روبروی دانشگاه این شهر نصب شد. در همان سالها برخی از شخصیتها و گروهها مخالف نصب این تندیس در میدان آزادی بودند؛ تندیس با وجود این مخالفتها با پافشاری شهردار وقت اصفهان بر سر جایش بر جای ماند اما سرانجام عملیات گودبرداری در زیر میدان بهانهای بزرگ برای برداشــته شدن این تندیس شد. ایــرج محمــدی، از پیشکســوتان تندیسســازی شــهری در ایران، سازندهی این اثر است. او پیش از این تندیس شاهعباس را برای همین میــدان طراحی و ســاخته بود. بزرگترین تندیس برنزی پیش از انقالب، تندیسی کــه سرنوشــتی تلختر از سرنوشت تندیس کاوه آهنگر داشت و پس از آنکه در سالهای پایانی دههی پنجاه از این میدان برداشته شد در جای ناپیدا در اصفهان دفن شــد. گفته میشود این ترفند یکی از دســتیاران شــهردار در آن زمان برای پاســداری این اثر هنری بــود تا از گزند ویرانــی در امان بماند ولی با مــرگ او این راز سربهمهر بر جای ماند. بیست ســال پس از برداشــته شدن تندیس شــاه عباس از دروازهی شیراز، یا همان میدان آزادی، شهرداری اصفهان در پی سفارش ساخت و نصب تندیســی دیگر در ایــن میدان افتاد. تندیسی که در پیوند با استوره، تاریخ و نمادهای اصفهان باشــد. سفارش این تندیس دوباره به ایرج محمدی داده شد. او برای این کار طرحی از کاوه آهنگر را برگزید. کاوه از اســتورههای کهن ایرانی اســت که در داستانهای شاهنامه بازتاب یافته است و پیوندی اســتوار با اصفهان دارد. به همین شوند(:دلیل) ایرج محمدی ســاخت تندیس کاوه دادخواه را بهترین گزینه دانست. شاهنامه کاوه را از مردمان اصفهــان میداند که برای برانداختن ســتم و بیداد ضحاک برخاســت و با برافراشتن درفش دادخواهی مردم را با خود همراه کرد. دربارهی پیوند میان کاوه آهنگر و اصفهان باید گفت که در بیشتر نسکها(:متون)، مانند تاریخ تبری، کاوه آهنگر از مردم اصفهان دانسته شده است و باستاننگاران نوشتهاند که درفش کاویان را در جنگها مردم اصفهان در دســت داشتند. از ســویی به نگر(:نظر) میرسد که واژهی کاوه نیز با نامهای کهــن اصفهان، «گی»، «گابه»، «گابی» و «گابیان» از یک ریشه باشند. چنانکه مسعودی در «التنبیه و االشراف» کاوه را کابی و از مردمان اصفهان خوانده که درفشی از پوست به نشانهی خویش برافراشت و مردم را به برانداختن ضحاک و بر پا کردن پادشاهی فریدون خواند. گابی نام کهن مرکز ایالتی بود که امروز سپاهان یا اصفهان نامیده میشــود و میتوان گفت که کاوه آهنگــر در بنیاد «گابی آهنگر» بوده یا به سخن امروزی «اصفهانی آهنگر» است. ایرج محمدی در ســاخت تندیس کاوه آهنگر به زیباترین و گویاتریــن گونهی ممکن حالت استورهای و نمادین کاوه را بازنمایی کرد و نشان داد. این تندیس از جنس برنز و به بلندی شش متر در سال 1381 خورشیدی در میدان آزادی بر تکه سنگی، که پیش از آن تندیس شاه عباس را برگرده داشت، نصب شد. از همان آغاز نصب این تندیس پادورزیهایی(:مخالفتهایی) در راستای نصب تندیس کاوه آهنگر در میدان اصلی شهر شــد و دیری نپایید که پس از یک ســال و نیم به بهانهی آغاز عملیات گودبرداری مترو از فراز این میدان پایین آمد و راهی انبار شهرداری شد. بیشتر از ده ســال از آغاز پروژهی گودبرداری مترو میگذرد و با بهرهبرداری ایستگاه مترو در میدان آزادی آشــکار شد که دیگر هیچگاه کاوه آهنگر به این میدان بازگردانده نمیشــود. ایرج محمدی پیش از این به رســانهها گفته بود که تندیسهایش در اصفهان قربانی سیاسیبازی شــدهاند و گمان هم نمیکند که تندیس کاوه آهنگر دوباره در میدان این شهر نصب بشود. ولی امروز با نمایان شدن میدان آزادی از پس حصاری که سالها گرداگردش را فراگرفته بود آشکار شد که ایرج محمدی درست پنداشته بود. ایرج محمدی از تندیسسازان برجستهی ایران اســت. این هنرمند نخســتین بار برای ساخت تندیس شاه عباس شناخته شد. تندیسی زیبا که نگارهی شاه عباس را بر اسبش نشان میداد. تندیس کاوه آهنگر او نیز از مهمترین کارهایش است. ولی سرنوشــت هر دو این تندیسها در غبار فراموشی و سیاسیکاریها گم شد. اثر دیگر ایرج محمدی تندیس ســهراب سپهری است که به ســفارش وزارت فرهنگ ساخته شد. این تندیس نیز بنا بود در اصفهان نصب شود ولی جو حاکم بر اصفهان این تندیس را هم راهی انبارها کــرد. تندیس امیرکبیــر در قیطریه، تندیس سعدی در پارک گفتوگو، تندیس رفتگر در پارک رفتگر، تندیس باغبان در پارک شهر و تندیس ساعی در پارک ساعی از کارهای دیگر ایرج محمدی است. (شناسه: )36722

پیکر کاوه آهنگر که جسورانه با سیما و ابروهای درهم کشیده پرچم دادخواهیاش را برافراشته، تندیسی بود که در سال 1381 خورشیدی در میدان آزادی اصفهان نصب شد اما به بهانهی گودبرداری برداشته شد و دیگر در جای خود نیست.