عمارت بدیعالحمکا ؛ زخم خورده ولی استوار

هگمتانه شــهری تاریخی و سرســبز که در دورانهــای گوناگون، چشــمهها، کاریزها و باغهای گستردهی بســیاری را به خود دیده ولی شوربختانه رفتهرفته آنها را از دست داده است. باغ بزرگ و زیبای بدیعالحکما، پزشک نامدار همدانــی در روزگار قاجار، یکی از این باغها اســت که از بــرج تندیس در جادهی درهی مرادبیــک آغاز شــده و تــا منطقهی پردیس کنونی دنباله داشــت. این باغ دارای دو عمارت بزرگ بود و بزرگان بســیاری در این باغ و عمارت اقامت کرده بودند، همچون رابیندرانات تاگور هندی که در ســال 1311 خورشیدی در ســفر خود به ایران در این باغ اقامت کرد، عارف قزوینی، سرایندهی بزرگ مشــروطیت دورهای از تبعید خــود را در باغ بدیعالحکمــا گذرانده اســت و بزرگانی چون شــهید کلنل محمدتقی پسیان، آیت ...ا شیخ محمدباقــر بهاری (روحانی مشــروطهخواه)، میرزاده عشقی (چامهسرای شهید) صفاءالحق همدانــی (چامهســرا)، فریدالدولــه گلگون (روزنامهنــگار) شــهیدزاده دادرس (قاضــی دادگســتری) آزاد همدانی (چامهسرا)، غمام همدانی (چامهســرا)، موسی نثری (نویسنده)، حاج شــیخ تقی ایرانی وکیلالرعایا (نخستین نمایندهی مردم همدان در مجلس شــورای ملی)، مرتضی نیداوود و بســیاری از بزرگان شهر در آغاز سدهی کنونی از همنشینان دکتر بدیعالحکما در این باغ بودهاند. بدیع الحکما پزشــک معتمد مردم بوده است و درآمدهــای کار خــود را در آن زمان برای بهداشــت و درمــان مردم هزینــه میکرده اســت. هنگامیکه آمریکاییها برای ساخت بیمارستان به همدان میآیند سراغ بدیعالحکما میروند و با وی رایزنی میکنند. بدیعالحکما آنهــا را در ایــن باغ ســاکن میکند و این عمارت درون باغ همان ســاختمانی است که آمریکاییها آن را ساختهاند. پسان(:بعدها) این عمارت بــه مرکز گردهماییهای فرهنگیای که بدیعالحکما بنیادگذار آن بود دگرگون شد. عمارت بدیعالحکما بخشی از یک باغ بزرگ نزدیــک به 62 هزار مترمربــع بود. افزون بر همهی کوششهای نهادهای شهروندی برای پیشگیــری از ویرانی باغهایی همچون بدیع بخشی بزرگ از این باغ در سال 1392 ویران و تاج درختان سربهفلککشیدهاش زندهزنده بریده شــدند! ولی پس از چند سال دانشگاه علوم پزشــکی در اقدامی ستودنی این باغ و عمارت را خرید و به بازســازی عمارت باغ و پایهگذاری گنجخانهی(:موزه) طب پرداخت. ســالها بود که با نام بدیعالحکما آشنا بودم. چه از راه خواندن دیــوان عارف قزوینی، که بارها از منش این پزشــک و انسان همدانی در دیوانش ســخن گفته بود، و چه با خواندن آثار فرزانهی نامدار این شهر، امیرمهدی بدیع بهویژه شاهکار سترگش «یونانیها و بربرها» کمابیش او را میشناختم ولی در باغ و عمارت او گام ننهــاده بودم تا اینکــه پایان دههی 80 دوست نازنینم، حســین عبدالهی، از من خواست همراه او به این باغ بروم و از ستمی که به خانوادهی ســرایدار باغ رفته اســت گزارش بنویســم. از گفتههــای آنان دریافتم که با فشــار میخواهند در برابر پرداخت پولی ناچیز خانوادهی ســرایدار را از آنجا بیرون کنند و باغ را پس از تفکیک به ســاختمان و برج دگرگون کنند. هنگامیکــه درون ســاختمان شــدم و اوضاعواحوال یــادگار بدیعالحکما را دیدم به ژرفای فاجعه پی بردم و تصمیم گرفتم که در کنار انتشــار خواستهای خانوادهی سرایدار به میراث ماندگار بدیع نیز بپردازم. پس از آن روز بود کــه چه در جایگاهی یک کنشگر(:فعال) شهروندی و دوستدار میراثفرهنگــی، و چه بــا عنوان خبرنگار بارها از آن بیداد ســخن گفتم و نوشــتم و تهدید شــدم تا اینکــه در آغاز دههی 90 دوســتان دیگری نیز به من پیوستند. هنرمنــدان بزرگ و نامآشــنای اســتان به یاری امیرشــهاب رضویان بــه کارزار درخواســت پاسداری از ســازه پیوستند. فرتوربردار(:عکاس) روزنامهی همشهری از زمینخواران کتک خورد و پیشــهاش را از دست داد. کنشگران شهروندی زنجیرهی انسانی تشــکیل دادند و همراه هنرمندان نامهی اعتراضی به مسووالن نوشتند ولی نتوانســتیم باغ بدیعالحکما، ذوالریاستین و جواهری را نگه داریم. عمارت ذوالریاستین و خانهی جواهری را ویران کردند درختان را نابود کردند و ... شاید اگر شمارگان(:تعداد) ما بیشتر بود یا اگر زمینخواران شکیباتر بودند و تا آمدن دولت تدبیر و امید باغ را نابود نمیکردند، با آمدن دولت روحانی ســخن کنشگران شهروندی و هنرمندان گوشی شنواتر پیدا میکرد و از باغهای سبز شهر پاسداری میشــد ولی کاری اســت شــده است و سبویی است شکسته است. تنها تاثیر این کنش شهروندی پسنشینی اندک مالک تازهی باغ بــود که عمارت بدیعالحکما را نگاه داشت. ایــن روزها اگرچــه بــاغ 62 هزارمتری بدیعالحکما نابود شــده است ولی عمارت بدیع با کوشــش کنشگران شهروندی، نویســندگان، هنرمنــدان و نیز همراهی مردم همدان اســتوار ایســتاده است و به زودی بــه گنجخانهی پزشــکی دگرگون خواهد شــد. این رویداد لبخندی بر لبان من و دوستانم نشانده و ما را امیدوار کرده است که از کنش شــهروندی و رسانهای واپس ننشینیم. روزی که همراه با هنرمند ارزنده، اســتاد امیرشهاب رضویان، پیشنهاد گنجخانهی پزشــکی را بــا دکتر حبیباله موســوی بهار در میان نهادیم هرگز نمیپنداشــتیم که این مدیــر دولتی پیگیــر دغدغهی چنین جســتاری را داشــته باشد و روزی ایــن رخداد بــزرگ و آرزوی مهم به ثمر برســد. ولی این رویداد بهراستی رخ داده اســت. عمارت بدیع را از مالک و با اعتبار اختصاصــی وزارت بهداشــت خرید و به زودی گنجخانهی پزشــکی بدیعالحکما راهاندازی خواهد شد. از دیــد مــن ارزش این رخــداد کمتر از بنیادگذاری یک بیمارســتان بزرگ نیست و مــردم سپاســگزار همدان ســپاسدار کوشــشهای تیم مدیریتی علوم پزشکی خواهنــد بــود. کنشگران شــهروندی، دوســتداران میراثفرهنگی، خبرنگاران مستقل، هنرمندان و پژوهشگران کوشش بسیاری برای پاسداری از این سازه کردند ولی واپســین تیــر را علوم پزشــکی رها کــرد که ماندگاری این میــراث گرانبها را صدچندان کرد. (شناسه: )36724