ارونـدرود را هامــون نکنیم

«هرمیداسباوند»درگف توگوباامرداددربارهیسدایلیسو داوود هرمیداس باوند زادهی 1313 در تهران اســت. باوند دکترای روابط بینالملل خود را از دانشگاه امریکن در واشینگتن دیسی در سال 1۹63 دریافت کرده و در دانشگاههای رودآیلند و تهران تدریس کرده است. وی استاد حقوق و روابط بینالملل است.

پدیدهی گرمایشزمین و پیامدهای گستردهی آن کــه چند دهه اســت گریبان زیســتبوم جهــان را گرفتــه اســت نابهســامانیهای اقلیمی و زیســتبومی زمین، بــه عنوان تنها ســکونتگاه کنونی بشر را در پی داشته است. کاهــش بارندگی، دیگرگونی بــارش برف به باران، کاهش منابــع آب زیرزمینی، پدیدهی بیابانزایی، بروز خشکسالی و هجوم ریزگردها بخشی از این پیامدها است. یکی از شوندهای بروز این پیامدها پروژههای سدســازی بر آب راههای بینالمللی اســت که از این میان می توان از پروژهی «گاپ» ترکیه نام برد. گاپ چکیــدهی *XQH\GRJX $QDGROX SURMHVL پــروژه عمران و آبادانــی آناتولی جنــوب خاوری اســت که برپایــهی آن بنا است با سدسازیهای پرشــمار در باالدست رودخانههــای دجلــه و فــرات آب این دو رودخانه در ســدهای ترکیه انباشــته شود و برای کشــاورزی کردن زمینهــای ناآباد و بیآب ترکیه به کار گرفته شــود. این پروژه در صورت ادامه و تحقق کامل از ورود طبیعی آب به پاییندســت رودهای دجله و فرات در خاک عراق، ســوریه و همچنین اروندرود در مرز ایران و عراق جلوگیری میکند. داوود هرمیداس باوند در گفتوگو با امرداد در اینباره با اشاره به کنوانسیون حقوق بهرهگیری از آبراههای بینالمللی غیرکشتیرانی که در سال 1997 از سوی سازمان ملل مصوب شده است، گفت: بندهایی از این کنوانسیون یادآور میشود که کشورهای باالدست حق ساخت و اجرای پروژههای زیربنایی در باالدست رودخانه که شــوند پدید آمدن مشکالت و آسیبهای جدی به کشــورهای پاییندســت میشود را ندارد. باوند افزود: شوربختانه پروژهی «گاپ» با ساختن ســد بر رودهای دجله و فرات شوند پدید آمدن دشواریهایی برای کشورهای عراق و سوریه شده است. ادامهی این پروژه و ساخت سد ایلیســو در جنوب خاوری ترکیه در محل ســرازیری آب دجله به اروندرود آســیبهای زیستبومی و کشاورزی بسیاری برای استان جنوبی ایران در پی خواهد داشت. این اســتاد حقوق بینالملل با اشــاره به اینکه پیشتــر با جابهجــا کــردن راه رود هیرمند در افغانســتان دریاچهی هامون خشــک شــد و دشــواریهای زیســتبومی فراوانی در استان سیستان و بلوچستان به وجود آورد به گونهای که کشاورزان سیستانی ناچار به استانهای گرگان و مازندران کوچیدند. افزود: ایران میتواند از راههای قانونی و با استناد به کنوانسیون بینالمللی جلوی این اقدام ترکیه را بگیرد. چنانچه رود نیل برای کشــور مصر یک جریان حیاتی است و با توجه به قدرت مصر در برابری با کشــورهایی چون اوگاندا و اتیوپی و وجود پیمانهایی استوار در این زمینه این کشورها نمیتوانند با جابهجا کردن راه یا سدسازی بر نیل موجب کاهش سرازیر شدن این رودخانه در مصر شوند.

مهرداد میرســنجری دکترای ارزیابی محیط زیســت، پژوهشگر فرهنگــی و ژئوپلتیک و اســتادیار دانشــگاه نیز دربارهی نقض حقوق اســتفاده از آبراهها از ســوی کشور ترکیه از همین کنوانســیون یاد کرد و افــزود: در روند پروژهی سدسازی ترکیه بندهای پنج، شش و هفت این کنوانسیون بینالمللی از سوی این کشور زیرپا گذاشته میشود. این استاد ژئوپولوتیک به تاثیر مستقیم و منفی سدســازی ترکیه بر زندگی هازمانهای بومی بهویژه در کردســتان ترکیــه و افزون بر آن بر زندگی مردم ســوریه، عراق و ایران اشاره کرد. او در دنباله یادآور شــد که فعالیتهای دورهای مانند درختکاری، تنها به از میان بردن هزینه و سرمایه میانجامد و نیاز است از کمک نهادهای بینالمللی بهویژه سازمان ملل در بهرهگیری از منابع مالی و ویژهی آن، برای بحرانهای فراملی و زیستبومی بهره گرفته شود. وی در پایــان افزود: «بیــش از 500 هزار کیلومترمربع حوزهی آبریز گســترهی فرات و 375 هزار کیلومتر مربع، گســترهی حوزه آبخیز دجلــه، کامال تحت تاثیر مســتقیم سدســازی در ترکیــه قــرار دارد و بایــد به روشهــای گوناگــون و بــا بهرهگیــری از ابزارهای سیاســی، دیپلماتیــک و اقتصادی، اجتماعی و بینالمللی برطرف شود.» (شناسه: )36723