داستانهایی از دلدادگی در تاروپود «درخت زندگی»

فرش «درخت زندگی» با طراحی حسن شاهرخی در پایــان ســدهی 16 میــادی به دســت علی کرمانی بافته شده اســت. هماکنون این فرش که طراحی نزدیک به 220 انســان و جانور را دربر دارد در گنجخانهی(:مــوزهی) فــرش دکوراتیو پاریس نگهداری میشود. طرح این فرش از گونهی نگارهای-داســتانی است که به شــوند(:دلیل) ریزبافی و نازکی در دســتهی فرشهای کاغذی است. چون در گذشته داستانهای دلانگیز لیلی و مجنون، خســرو و شیرین، بیژن و منیژه و ... نقل گردهمآییهای ایرانیها بوده است، طراح در این فرش نگارهای از داستانهای خمسهی نظامی و مثنوی موالنا را جایگزین متن و کنارهی فرش کرده است. کناره و متن بــه گونهای طراحی شــدهاند که در نخســتین نگاه همانند به نگر(:نظر) میرسند، ولی اینگونه نیست. شاید در برخی از جاها قرینه در طرح دیده شود، ولی تنها در طرح است و رنگآمیزی این بخش از کناره اینگونه نیست و تفاوتهایی بسیار دارد که این خود شوند از میان رفتن تقارن میشود. در چهار کنج کناره داستان دلداری دادن مجنون به دست لونل است. پسازآن، داستان مجنون در پوست گوسفند طراحی شده اســت و در دو سوی کناره و بدون تقارن در رنگ و در مرکز کناره نشستن میهن

بانو و خسرو پرویز را میتوان دید و کنیزان را در دو سو، که در یک سو ســرگرم نواختن تار و در سوی دیگر سرگرم دف زدن هستند. حتا در طراحی عناصر کوچکی همانند گل و گیاهان و یا در طراحی ریش و سبیل افراد هم طراح کوشیده است تا تقارنی در کار نباشد بلکه طرح تنوع داشته است. کنارههــای عمودی فرش هماننــد یکدیگر ولی با جهــت وارون(:معکوس) و دارای تقــارن در مرکز فرش اســت. آغازگاه کنارههای عمودی با کشیدن صحنهای از شاه و کنیزک برگرفته از مثنوی معنوی مولوی اســت. در اینجــا در طراحــی قرینه و در رنگآمیزی نامتقارن است. پس از این صحنه طراح در سوی راست کناره شیرین را سرگرم نشان دادن نگین انگشتر خسرو به کنیزان کشیده است. نگارهی بعدی از نظامی گنجوی بر فرش کشیده شده است و شاپور را سرگرم نشان دادن چهرهی خسرو پرویز به شیرین نشان میدهد. در مرکز کنارههای عمودی خوشی و شادی خسرو و شیرین و در کنار آن محفل دختران و شاپور طراحی شده است. در متن فرش درخت زندگی که نام آن «گئوکون» اســت به همراه نبرد اژدها و ســیمرغ کشیده شده اســت و در اینجا طراح خواسته که جدا از نمایش

داســتانهای آن دوره از باورهای آن زمان هم یاد کرده باشد که همان نبرد میان نیکی و بدی و نمادی از آیینهای ایران باســتان اســت. طراح در متن با کشیدن اسبها در حالتهای گوناگون جنبش را به فرش آورده است. در باالی درخت زندگی رفتن بیژن را به مرز توران و ســرگرم جنگ با گراز میبینیم و در باال نگارهی صحنــهای از حمــل دختر خاقان چین به ســوی انوشیروان توســط فیلی را میبینیم و باز هم طراح در رنگآمیزی گلهای درخت زندگی و فیل خواسته اســت که گونهای از ترازمندی(:تعادل) رنگی را در مرکز قالی فراهم کند و در دو ســوی متن دوستی مجنون با آهوان کشیده شده است که در نخستین نگاه همانند هم ولی سراسر متفاوت هستند، حتا در ظریفترین نقشمایهی این بخش. برای نمونه در کاه مجنون در دو سوی فرش این دگرگونی دیده میشــود. در باالی فرش در سوی راست و سوی چپ پایین نگاره گریختن خسرو را به بهانهی دیدن چهرهی شیرین در چشمه میبینیم و در پایین فرش صحنهای از کشــتن اژدها در هیبت شیر به دست بهرام گور طراحی شده است.

(شناسه: )36743