کتیب هیخارک؛زخم ِیزخمههایبیمهری

دس تاندازیبرهویتراستینخلی جفارس

ده ســال پیش در مهرماه 1386 خورشیدی که یک شهروند جزیرهی خارک دبیرهی(خط) میخی روی سنگنبشتهای که سالها رهگذران بی هیچ توجهی از کنار آن میگذشتند را تشخیص داد، میراث فرهنگی از وجود چنین گنجینهای کهن آگاه شد و باستانشناسان و سنگنبشتهخوانها برای دیدن این سنگنبشتهی تاریخی به خارک رفتند؛ ولی آنچه پس از آن بر سر این یادمان گویا و سند شناســهای(:هویتی) خلیج فارس گذشت جای شوربختی و اندیشیدن بسیار دارد. به گزارش ایســنا کمتر از یک سال پس از این رخداد در خوردادماه 138۷ خورشــیدی با وجود ثبت سنگنبشته و جای دادن آن در میان فنس قفــل و کلیددار از ســوی دوســتداران میراث فرهنگی خارک فردی با ورود به گستره، بخشی از سنگنبشته را خراشیده بود. به گفتهی معاون وقت بخشــدار جزیرهی خارک در آن زمان 0۷ درصد نوشــتههای سنگنبشته به شدت آسیب دیده و تنها یک خط از آن بیگزند مانده بود. از آن پس، این سنگنبشته که به گفتهی برخی از باستانشناسان، یکی از اصلیترین سندهای شناســهای خلیج فارس است آسیب جدی دید و به گفتهی یکی از کنشگران میراث فرهنگی خارک کمتر توجهی به این یادمان کهن شد. شهرام اسالمی، که برای نخستین بار از چنین سنگنبشتهای آگاهی داده بود، پس از گذشت 10 سال از پیدا شدن این سنگنبشته وضعیت این اثر باستانی را بازگو کرد. وی نخست از واژگان ساختگی رییسجمهوری آمریکا در بــارهی «خلیجفــارس» یاد کرد و با یادکــرد از زبانزد(:ضربالمثل) «عدو شــود ســبب خیر» گفــت: از زمان پیدا شــدن این سنگنبشــته برخی با این یادمان هخامنشی خارک ترامپگونه رفتــار کردند، در وضعیتی که انجمنهای سیاسی، هازمانی(:اجتماعی) و فرهنگی کشور در حال واکنش نشان دادن به ســخنان اخیر ترامپ در بارهی جعل نام خلیج فارس هســتند، کسی به سندی که در میانهی دههی هشتاد به عنوان یک برگ برنده میشد از آن بهره برد، توجهی نکرد. وی در دنبالــه افزود: در آغاز یافتن این یادمان مهم و باستانی نخستین دیدگاه در بارهی این سنگنبشته از ســوی دکتر علیاکبر سرفراز پیش کشیده شــد: «کشــف سنگنبشتهی خارک خواســت خداوند بود تا کســی ادعای جعلی بــودن خلیج فارس را نکنــد.» (مرکز مطالعات خلیج فارس ،)592 پس از آن رسول بشاش، کارشــناس دبیره و زبانهای باستانی، با بررسیهای نخستین روی این سنگنبشته اصالت دبیره و زبان آن را تایید کرد. او به بازگفتن برخی ویژگیهای این سنگنبشته مانند نشــان دادن قلمــرو فرمانروایی ایرانیان بــر آبراههی خلیج فارس از 2500 ســال پیش تاکنون گسترش فرمانروایی ایرانیان تا میانهی خلیج فــارس و جزیرهی خارک گفت: نوشــته شدن سنگنبشته روی بســتر مرجانی جزیره این فراخواست(:ادعا) احتمالی را که سنگنبشته از جای دیگری بــه خارک و خلیج فارس آورده شده را رد میکند. پس، سنگنبشته خارک تنها سند نگاشته شدهی موجود در خود خلیج فارس و نشان وابستگی این آبراهه باستانی به ایرانیان و فرمانروایان پارسی است. وی افــزود: شــوربختانه اثــری که از ســوی باستانشناســان متخصــص داخلــی، فرنشین(:رییس) وقت پژوهشــگاه خط و زبان ســازمان میــراث فرهنگی، صنایع دســتی و گردشگری در سال 1386 تایید اصالت شد و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد، پس از گذشت زمانی کوتاه مورد دستاندازی قرار گرفت. اسالمی با یادآوری انجام همهی مستندنگاریها روی این یادمــان کهن با وجــود ویرانیهای انجامشــده گفت: افــزون بر نیاز به بررســی شــوند(:علت) این دســتاندازی، در جزیرهی امنیتی و اســتراتژیک خارک، ویرانی بخشی از سنگنبشته نشان از ارزش و اصالت آن دارد که شاید از سوی دشمنان خلیج فارس بیشتر، بهتر و زودتر دریافت شد و از سوی برخی از کارشناسان و دســتاندرکاران این حوزه، درک نشــد یا به گونهای با کممهری به آن شرایط نابودی آن را فراهم کردند. اســالمی در دنباله گفت: از سوی دیگر کسانی که دست به کار نابودی این سنگنبشته شدند، پس از به دست نیاوردن موفقیت در از میان بردن فیزیکی این ســند باستانی، روند نابودی اصالت آن را آغاز کردند و شوربختانه با بازگویی برخی از دیدگاهها در پوشش کارشناسانه در کم ارزش نشــان دادن و زیر پرســش بردن اصالت این سنگنبشتهی باستانی کوشیدند، تا اندازهایکه آن را به یادگارنوشتههای تبعیدیهای خارک در دههی سی خورشیدی نسبت دادند. وی افزود: دردناک بودن این رخداد زمانی بیشتر میشود که هیچ کارشــناس یا باستانشناس بیگانهای ســندیت این سنگنبشــته را مانند برخی از کارشناســان ایرانی رد نمیکند. این بیمهری در بدنهی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر نیز به چشم میخورد، به گونهای که در شناساندن آثار فرهنگی جزیرهی خارک، هیچ اشارهای به آن نمیشــود و در پاسخ این جمله شنیده میشود که اصالت این سنگنبشته محل گمان(:تردید) و بحث است. این کنشگر میــراث فرهنگی جزیرهی خارک امیدوار است تا سخنان ترامپ در جعل نام خلیج فارس افزون بر همبســتگی میان مســووالن برای رویارویی با این سخنان بیارزش، دفاع از یکپارچگی سرزمینی و شناسهای ایران را در پی داشته باشد. او در دنباله از نیاز نگرش میراث فرهنگی نسبت به این سنگنبشته یاد کرد و گفت: باید تعیین اصالــت این اثر تاریخی زودتر انجام شــود، تا بتوان برای نگاهداری از این یادمان کهن گامی بزرگتر برداشت. وی بیمهری به سنگنبشــتههای باستانی در خارک را تنها وابسته به این سنگنبشته نمیداند و میگوید: جزیرهی خارک به شوند جایگاه ویژه و استراتژیک خود از دیرباز مورد توجه همه بوده است و وجود آثاری بیشمار از روزگاران گذشته مانند «گوردخمههای ساســانی»، «کلیســای نســطوریان»، و «بقعهی میرمحمد ابن حنفیه» نشان از شهرگرایی(:تمدن) دیرین این جزیرهی کهن دارد. اسالمی همچنین با یاد از ثبت جهانی 11 چشمه کاریز(:قنات) ایرانی در فهرست میراث جهانی بر این باور اســت که بایــد کاریزهای «خارک» که پیشینهی آنها به سنگنبشتهی هخامنشــی میرســد، نیز در این سیاهه جای بگیرند. این کاریزها راهی برای دســتیابی آب شــیرین در دل آب شور خلیج فارس بوده است، کاری که میتوان آن را فنآوری مهندسی و هنر ایرانیان باستان دانست. وی گفت: وجود زندگی و سکونت در جزیرههای خلیج فارس به شوند پذیرفتن(:اثبات) فرمانروایی ایران بــر این جزایر ارزش بســیار باالیی دارد. موضوعی کــه ارزش آن در اثبات فرمانروایی ایران بر جزیرههای سه گانهی ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک بسیار خودنمایی کرد؛ پس وجود یادمانهای کهــن و نگهداری از آنها در این میان از ارزش دو چندانی برخوردار خواهد بود به ویژه که یادمانهایی با دیرینگی بیش از سه هزار سال در جزیرهای مانند خارک به دست آمده است. این دوســتدار میراث فرهنگی جزیرهی خارک در اســتان بوشهر با بازگفتن این ادعا که بیش از پنج سال اســت سرپرست آثار تاریخی نه به عنوان نگاهدار این یادمانها(:آثار) بلکه در جایگاه یک شــهروند نیز از جزیره خارک دیدن نکرده است و واپســین بازدید مدیر کل میراث فرهنگی اســتان بوشهر و دستیاران(:معاونان) او از این جزیره باستانی به سال 1389 خورشیدی برمیگــردد گفت: در این چند ســال هیچکدام از مدیــران کل این اداره، نگرشــی به این آثار نکردهاند و اگر کارهای شــماری از دوستداران میراث فرهنگی و پاسداری و بازسازی این آثار از سوی مدیریت عملیات عمومی شرکت پایانههای نفتی که هیچ خویشکاری(:وظیفه) سازمانی در برابر بازســازی و نگاهداری آنها نداشته است، نبود همهی این یادمانها از میان رفته بودند.