ساخت بزرگترین سد دو قوسی جهان به بهای نابودی دز و کارون

کارشناسان میگویند آنچه بر سر رودخانههای ایران آمده به شــوند(:دلیل) سدســازی است. کارون یکی از این رودخانهها است که قربانی سدســازی و جابهجایی آب شده است. جنگ آب وارون(:خالف) آنچه مدیران این روزهای وزارت نیرو میپندارند بیشــتر از پیش پاییدن گرفته اســت. نگرانی و خشم خوزستانیها در فضای شــبکههای هازمانی(:اجتماعی) بیشتر از پیــش رخ مینمایــد. نگرانی بــه گفتهی آنها دســت مافیای آب که هــر روز گلوی کارون را بیشــتر از پیش میفشــارد. شــوند همــهی این نگرانیها کارون آلوده و کمآبتر از همیشه اســت و چهبسا گرد و خاک که هر روز ســنگینیاش بر گردهی خوزستان بیشتر و بیشتر میشود. گرد و خاک از یک سو و کمآبی و آلودگی کارون از سویی دیگر، به باور کارشناسان آب، از آسیبهای زیادهروی در سدسازی است. از پروژههــای جابهجایی آب که بگذریم اکنون سد بختیاری نگرانی دیگری برای خوزستانیها پیش آورده است. سدی که آب کارون را کمتر و رودخانه دز را نابود میکند. سد بختیاری برای کنترل تهنشینی(:رسوب) مخــزن ســد دز پــس از ســالها کــه خاموش(:مسکوت) مانده بود دوباره سربرداری شد و اکنون با افزایش بلندای(:ارتفاع) آن، برق هم تولید میکند. سدی که اکنون از رسوبگیر بودن به بلندترین ســد دو قوسی بتونی جهان با بلندای ۵۲۳ متر تبدیل شــده و بنا اســت کرهجنوبی در ساخت این ســد بر رودخانهی بختیاری، از سرشاخههای دز، با ایران همیاری کنــد. رودخانهی بختیاری با افزوده شــدن به رودخانه ســزار دز را تشــکیل میدهند و دز یکی از سرشــاخههای اصلی کارون اســت. سد بختیاری بناســت در گسترهی شهرستان الیگودرز بر روی رودخانهی بختیاری ســاخته شود. هماکنون ساخت راههای دسترسی برای اجرایی کردن این سد انجام میشود. با افــزوده شــدن دانــش زیســتبومی و نگرانیهایی که کارشناســان آب از پیامدها ساخت ســدها دارند اکنون ســد بختیاری از نگاه کنشــگران(:فعاالن) زیستبوم و منابع طبیعی مبنای زیســتبومی ندارد. این ســد در یک منطقهی ســختگذر(:صعبالعبور) با ساخت دسترســیهای الزم ویرانی زیستبوم گســترهی آبریز را هم در پی داشــته و دارد که خــود پدیدآورندهی رســوبزایی خواهد بود. مهار رسوب مخزن ســد دز بنیادیترین آرمان(:هــدف) ســاخت ســد اســت ولــی کارشناســان بر این باورند که در الویتبندی مهار رســوب باید کارهایی را انجــام داد که کمترین هزینه را دارد و ناسازگار با زیستبوم هم نباشــد. کنشهایی(:اقداماتــی) ارزانتر ماننــد آبخیزداری و پایــدار کردن بخشهای رســوبخیز و البته فرهنگســازی در جهت پاسداری از پوشش گیاهی. یک کنشــگر منابع طبیعی که نخواست نامش پخش شود به «اَُمرداد» میگوید: «سد مخزنی دز تنها ســد مخزنی است که تنظیم منابع آبی دز را بــر دوش دارد. طبیعــی اســت که چون

باالدستش سدی نیست و مدیریت گستره هم به گونهی شایستهای انجام نمیشود رسوبی فزاینده درون مخزن سد شده و بخشی از حجم مخزن را پر کرده؛ رسوبی که درون مخزن میشود یا باید از مخزن بیرون شود مانند بحثهای الیروبی که ترتیب چندانی و توجیه اقتصادی ندارند یا اینکه رسوب را از باالدست مهار کنند؛ کارهایی مانند آبخیزداری و مدیریت گستره در راستای اینکه کاربری درستی از زمینها بشود و مانع از ویرانی حوزهی آبریز باشد و به پیروی آن رسوب کمتری درون سد شود.» آنچــه این کارشــناس آب میگوید یعنی مهار رســوب از باالدســت و عملیات آبخیزداری در جرگهی خویشکاری(:مســوولیت)های جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی است. کارهایی که به قوت انجام نشــده و راه به جایی نبرده و اکنون وزارت نیــرو راه میانبر را پیش میبرد. او در دنباله میگوید: «گزینهی درســت برای مدیریت یک گستره مدیریت باالدستی آن است مانند کارهای آبخیزداری کارهای جنگلکاری و اما اینها کارهایی هســتند که با هازمان سر و کار دارنــد و زمانبرند و البته تاکنون هم در این گسترهها کار درستی نشده است.» طراحــان ســد دز در دهــهی چهــل برای رسوبگیری مخزن سد دز افزون بر پیشنهاد کنشهــای آبخیزداری در باالدســت، هفت ســد رســوبگیر هم طراحی کرده بودند که ســد بختیاری یکی از آنها اســت و اکنون پــس از ســالها بیآنکه مدیریت درســت آبخیزداری انجام شده باشد وزارت نیرو اقدام به ســاخت این ســد آن هم با بلندای بسیار بیشــتر از آنچه بوده کرده اســت؛ سدی که نام بزرگترین ســد دوقوسی بتونی جهان را بگیرد. وزارت نیرو هزینههای بســیاری برای ســاخت این سد میکند که هزینههای کالن زیســتبومی و منابع طبیعی را هم باید به آن افزود. پس، کاری که وازرت نیرو میکند این است که برای ســدی با عمر 0۵ یا 60 سال و هزینههایی که میدهد تولید انرژی را هم از اهداف ساخت سد بختیاری قرار میدهد. سد نام بزرگترین را میگیرد؛ کیفیت آب کارون را در فواصل کمبارش افزایش میدهد ولی پیدا نیست در درازمدت چه پیامدهای زیستبومی برای گسترهی آبریز و کارون داشته باشد.